Abstract:
در کنار وجوه گوناگون مضمونی و اسلوبی نهج البلاغه ، تحمیدیه های آن از آثار ارزشمند و تاثیرگذار ادبیات دینی و تعلیمی به شمار میآید. امام علی(ع ) در این آغازیه ها مفاهیم فکری برجسته ای را بیان نموده است که همواره مطمح نظر ادیبان ، خطیبان و اندیشمندان بوده است . چنین رویکردی، مورد اهتمام شاعران کهن ادب فارسی، به ویژه شاعران معنویگرا، نیز قرار گرفته و اینان نیز جلوه های معروف و ماندگاری را برای این ادبیات به ارمغان آورده اند. ازاین رو، این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی و با گزینش ١٥ مضمون برجسته ی این تحمیدیه ها در نهج البلاغه و شعر کهن فارسی-که به گواه یافته های این جستار شباهت زیادی میان آنها وجود دارد- به بررسی و تحلیل تطبیقی آنها پرداخته است . افزون بر این ، یافته های این جستار، بیانگر این است که در میان صفات گوناگون الهی، مفهوم توحید و سپس برشمردن دیگر اسماء و صفات پروردگار، شاخص ترین مضمون مشترک در تحمیدیه های نهج البلاغه و شعر فارسی است . دیگر مضمون ها نیز در یک چرخه معنایی، بر گرداگرد این محور اساسی (توحید) در حرکت و پیوند هستند.
Machine summary:
"در این پژوهش توصیفی- تحلیلی به بررسی تعدادی از صفات خداوند در تحمیدیه های نهج البلاغه پرداخته شده و پس از آن ، همان موضوعات ، در شعر شاعران فارسی مورد تحلیل قرار گرفته است .
خالقیت در جملات آغازین نهج البلاغه در وصف خالق بیهمتا آمده است : «الحمد لله الدال علی وجوده بخلقه » (خطبه ١٩٨/١٥٢): « ستایش خدایی را سزا است که آفرینش بر هستی او دلیل (راهنما) است »، در این خطبه ایشان اذعان دارند که آفرینش خلق ، دلالت میکند که خالقی هست ؛ زیرا ممکن نیست موجودی که هستی عین ذات او نیست ، بدون پدیدآورنده پدید بیاید، مخلوقاتی در جهان باشد و خالقی به نام خدا نباشد.
این مضمون در مقایسه با سایر اوصاف الهی در تحمیدیه های نهج البلاغه کمتر بدان پرداخته شده و تنها در چهار آغازیه خطبه های امام آمده است و میتوان گفت : ایشان این صفت خداوند را در خطبه هایی که از تدبیر الهی سخن گفته ، گنجانده اند.
عزت و خواری حقیقی به دست اوست این مضمون در آغاز خطبه های نهج البلاغه بدین گونه روایت شده که خداوند اعمال علو و عزت و نیز کبریایی را برای خود برگزید و آنها را برای دیگران روا نداشت : «ألحمد لله الذی لبس العز و الکبریاء؛ و اختارهما لنفسه دون خلقه ، و جعلهما حمی و حرما علی غیره ، و اصطفاهما لجلاله ..."