Abstract:
نوستالژی از اصطلاحات علم روان شناسی و به معنای دلتنگی، حسرت زدگی، و غم غربت است که از دیرباز، در ادبیات فارسی نمود گسترده ای داشته و جایگاهی ویژه را در شعر غنایی به خود اختصاص داده اسـت. هدف ما در پژوهـش حاضر بررسی وجوه نوستالژی در اشعار حافظ در سـه بخش فردی، سیـاسی- اجتماعی، و عرفانی با روش توصیفی – تحلیلی است. عصر حـافـظ دوره ای بحـرانی در تـاریخ ایران بوده است؛ از ایـن رو، تاثـرات حاصـل از اوضـاع نـابهنـجار سیاسـی- اجتماعی در سروده های این شاعر بسیار برجسته است؛ به گونـه ای که بسیاری از مصـادیق نوستـالژی در شـعر حافــظ ریـشه در زمیـنـههــای ســیاسی- اجتماعی عـصر او دارد. اندیشه های عرفانی خواجه در نگاه به گذشته ازلی و هبوط انسان به کره خاکی با حسرت و اندوه جدا شدن از عالم مـعنا پیوند مـی خورد و نگاه متفاوت حافظ به این مساله هم شایسته بررسی است. با توجه به شخصیت فعال و موثر حافظ، در شعر او موارد نقض نوستالژی را نیز می توان مشاهده کرد؛ اندیشه هایی چون غم ستیزی و شادخواری، امیدواری به آینده، توکل به لطف خدا و رضا دادن به داده او حافظ را یاری کرده است تا در آن روزگار سیاه، اسیر سلطه غم و حسرت نشود.
Machine summary:
اندیشه های عرفانی خواجه در نگاه به گذشته ازلی و هبوط انسان به کره خاکی با حسرت و اندوه جدا شدن از عالم مـعنا پیوند مـی خورد و نگاه متفاوت حافظ به این مسأله هم شایسته بررسی است .
در شعر حافظ ، جلوههای گوناگون نوستالژی فردی مانند دلتنگی برای شیراز، یاد جوانی ، و یاد عزیزان از دست رفته دیده می شود؛ همچنین ، یادآوری گذشته ازلی و عالم معنا و تأمل در هبوط انسان در شعر حافظ ، جایگاهی خاص و البته متفاوت با بسیاری از شاعران دیگر دارد که شایسته تأمل و بررسی است .
داریوش آشوری در کتاب عرفان و رندی در شعر حافظ ، به بررسی «زمان ازلی و یادکرد آن و هوای بازگشت » در اشعار این شاعر پرداخته است ؛ محمد معین در کتاب حافظ شیرن ی سخن ، اوضاع سیاسی - اجتماعی عصر حافظ ، ممدوحان این شاعر، سفرهای او و بازتاب اندوه از دست دادن عزیزان در شعر او را بررسی کرده است ؛ قاسم غنی در کتاب تاریخ عصر حافظ ، به تفصیل اوضاع سیاسی - اجتماعی عصر حافظ و بازتاب آن در شعر این شاعر را کاویده است ؛ علی رضا نیکویی در مقاله ای با عنوان «زمان و روایت در شعر حافظ »، به بازخوانی و تفسیر رویدادهای اکنونی در پرتو یک رویداد برین ، پ ن یشی ، و نمادین ، رفتن به زمان قدسی و بی اعتبار کردن زمان ناسوتی ، و اسطوره بازگشت جاودانه در شعر حافظ پرداخته است ؛ تقی پورنامداریان در کتاب گمشده لب دریا بخشی با عنوان «میثاق الست ، امانت ...