Abstract:
شهرها پدیده های پیچیده ای هستند. یکی از روش هایی که در طول دو دهة اخیر به عنـوان ابـزاری کارآمـد در شناخت پیچیدگی مورفولوژیکی شهرها در کتاب ها و نشریات مختلف بدان اشـاره و پرداختـه شـده اسـت ، مـدل فراکتالی می باشد. این مدل که به وسیلة بنوئیت مندلبروت ارائه گردید، ابزاری موثر در مطالعة مورفولوژی شـهرها است . بنابراین در این مقاله به معرفی این مدل و نقش آن در مطالعة تطبیقی بافـت قـدیم و جدیـد شـهر زنجـان پرداخته شده است . برای این منظور، از دو برنامة نرم افزاری استفاده گردید. از نرم افزار Excel در انجام محاسبات ابعاد فراکتالی بهره گرفته شد و نرم افزار ArcMAP نیز به منظور تولید نقشه هـای فراکتـالی مـورد اسـتفاده قـرار گرفت تا تصویری مجسم از عرصة تحقیق و ویژگی های آن ارائه گردد. روش تحقیق این مقاله ، تحلیلی و مقایسه - ای بوده و اطلاعات مورد نیاز، از روش های اسنادی (کتابخانه ای ) و اطلاعات نقشه های طرح تفصیلی شهر زنجان به دست آمده است . یافته های پژوهش مبین آن بود که مدل فراکتالی ، ابزاری واقعی و دقیق در شناخت فرم شـهرها است و همچنین نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که بافت قدیم شهر زنجان در قیاس با بافت جدید آن ، فراکتال تر می باشد.
Machine summary:
در واقع ، کاربست الگوی هندسی و شطرنجی ساخت و ساز در بخش های جدید شهرها، شهرتاب آور و بوم گرای گذشته را بی تاب کرده و به بروز مشکلات عدیده ای دامن زده است ؛ بنابراین ، پژوهش حاضر با این هدف به رشتة تحریر درآمد که با تبیین ویژگی های مثبت و منحصر به فرد بافت کهن شهر زنجان (از نظر مدل فراکتالی )، تلنگری بر اذهان و ضمایر روشن اندیش مسئولان و دست اندرکاران مسائل شهری کشور باشد تا با توجه بیش از پیش به این بخش از شهرهای کشور، بار دیگر رشد درون زای شهرها تجلی یافته و از رشد و توسعة برون زای آن ها جلوگیری شود؛ بر این اساس ، در این پژوهش ، به بررسی و مطالعة تطبیقی محلات قدیم (محلات حق وردی ، شوقی ، دگرمان ارخی و هفت بوروخ ) و جدید (محلات و کوی های لاله ، کوچه مشکی ، بهارستان ) شهر زنجان بر اساس مدل فراکتالی پرداخته شده است .
جدول ٤– ابعاد، اندازه و تعداد خانه های حاصل از شبکه بندی قالب کلی (به تصویر صفحه مراجعه شود) روی هم گذاری دو به دوی مش ها چون هدف از انجام این پژوهش بررسی میزان فراکتالیته بودن محلات و کوی های مورد مطالعه و قیاس محلات جدید و قدیم شهر از نظر این شاخص (مدل فرکتال ) می باشد.