Abstract:
بیشک انقلاب مشروطه یکی از تأثیرگذارترین و پیچیدهترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران است. صرفنظر از این تأثیرات، همواره پرسشهای فراوانی پیرامون زمینههای پیدایش و موفقیت آن (دستکم در پیروزی انقلاب) مطرح بوده است. این پژوهش بر آن است تا از زاویهای جدید به انقلاب مشروطه نگریسته، به بررسی مدل جانسون و میزان انطباق آن بر این انقلاب بپردازد. بر اساس این مدل، نخست منابع ایجاد تغییر در دو بعد ارزشی و محیطی در جامعۀ قاجار و نقش آنها در ایجاد نظام نامتعادل اجتماعی بررسی میگردد و سپس به عملکرد نخبگان و نقش عوامل شتابزا در روند این انقلاب پرداخته میشود. همچنین، تلاش خواهد شد جنبههای مثبت و منفی این انطباق در نظر گرفته شود و در کنار استفاده از مدل یادشده در بررسی انقلاب مشروطه، به کاستیها و محدودیتهای این کار نیز اشاره گردد. به نظر میرسد که این مدل بر روی انقلاب مشروطه بهطور کامل قابلیت پیادهسازی ندارد و دارای کاستیهایی است؛ در نتیجه، در بخشهایی از آن نیاز به جرح و تعدیل احساس میشود تا بتواند از تعمیمپذیری مناسبی برای تبیین این پدیده تاریخی برخوردار گردد.
Undoubtedly، Constitutional Revolution one of the most influential and Constitutional complex events in the modern history of Iran. Apart from these effects، the fields are always many questions about the emergence and success (at least in the Revolution) has been existed. This study pursuing new view to survey the Constitutional Revolution based on Johnson model and its adaptation with this Revolution. According to this model، the change in the value and environmental resources in Qajar society and their role in creating the disequilibrium in the social order، and then to evaluate the performance of elite accelerators in the process will be discussed. Also، positive and negative aspects this adaptation will be considered along with the use of the model in the study، the shortages and limitations of this work are noted. It seems that this model does not fully implement to the Constitutional Revolution and have some shortages. As a result، at parts of it need to be modified in order to generalizability to explain this historical phenomenon.
Machine summary:
بر اساس این مدل ، نخست منابع ایجاد تغییر در دو بعد ارزشی و محیطی در جامعۀ قاجارو نقش آن ها در ایجاد نظام نامتعادل اجتماعی بررسی میگرددو سپس به عملکرد نخبگان و نقش عوامل شتاب زا در روند این انقلاب پرداخته میشود.
متغیر حیاتی عوامل شتاب زا (علت نهایی ) الگوی آغازین رویدادها موقعیت بالقوة انقلابی منابع داخلی و نامتعادل بودن شدید انزواو انعطاف ناپذیری انقلاب خارجی تغییر در سیستمی و رکود + نخبگان حکومتی ارزش هاو محیط قدرت (علت لازم ) (علت لازم ) ١.
مهم ترین منابع در این قسمت عبارت انداز: شکست ایرانیان از روسیه (کدی، ١٣٨١،ص ٤٨-٤٥؛کاتوزیان ، ١٣٨٠،ص ٥٢؛رهبری، ١٣٨٧،ص ١٣و ١٣٩-١٣٨)؛ انقلاب صنعتی و ورود صنایع جدید به ویژه صنعت چاپ و تلگراف به ایران که از طریق نشر رسایل و سفرنامه های متعدد زمینۀ مناسبی رابرای روشن شدن افکارو گسترش آگاهی های اجتماعی در میان تودة مردم شهرنشین ایجاد کرد (آدمیت ، ١٣٥٦،ص ٣٩٢؛ آجودانی، ١٣٨٤،ص ١١؛ رضا قلی ، ١٣٧٨،ص ١٢٩-١٢٨)؛ گسترش سرمایه داری و روابط تجاری بین المللی که به تغییر ساختار اقتصادی ایران و موقعیت آن در نظام بین الملل انجامید (فوران ، ١٣٨٥،ص ١٧٦-١٧١)؛ ورود مستشاران مالی و نظامی ؛ ورود مسیونرهاو معلمان خارجی (رهبری ، ١٣٨٧،ص ١٥٨)؛ شکست روسیه از ژاپن و انقلاب ١٩٠٥م که باعث بیداری ایرانیان و امیدواری مخالفان حکومت برای ایجاد تغییرشد (فوران ، ١٣٨٥،ص ٢٦٠)؛ حمایت ضمنی انگلستان از انقلاب مشروطه ؛ نهضت اصلاحات در عثمانی (نک : مسعودنیا، ١٣٨٣)؛و دریافت وام و کمک خارجی و اعطای امتیازات به بیگانگان (رهبری ، ١٣٨٧، ص ١٤٣؛ کاتوزیان ، ١٣٨٦،ص ١٠٤).