Abstract:
انوری به عنوان یکی از سه پیامبر شعر فارسی ، از دیرباز تا کنون ، مورد توجّه علاقه مندان و شارحان بوده است . نخستین کسی که به شرح دیوان انوری روی آورد محمّد بن داود علوی شادی آبادی اسـت کـه در نیمة دوم قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری قمری در مالوه (مندو) هند می زیسته است . شادی آبـادی در شرح خود بیش از ششصد بیت از دیوان انوری را شرح کرده و بعضا معادل های هندی برای لغات فارسی آورده است . در مقالة حاضر، پس از توضیح دربارة نام و نسب و آثار شادی آبادی ، ویژگی های درخور توجّه شرح او بـر دیوان انوری و برخی ملاحظات خاصّ و نقدهای احتمالی ، به تفصیل آمده است .
Machine summary:
"نخستین کسی که به شرح دیوان انوری روی آورد محمد بن داود علوی شادی آبادی اسـت کـه در نیمة دوم قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری قمری در مالوه (مندو) هند می زیسته است .
از آنجا کـه شـادی آبـادی دیـوان انـوری را بـه دسـتور ناصـرالدین خلجـی شـرح کـرده اسـت (اسـکندری ، ص ح) و ناصرالدین در روز جمعه بیست وهفتم ربیع الثانی سال ٩٠٦ق حاکم مالوه شده و در سال ٩١٦ق درگذشته است (فراهـانی ، ص ج)، پس شادی آبادی دست کم تـا سـال ٩٠٦ق زنـده بوده و «برای ما روشن است که وی در نیمة دوم قرن نهم و آغاز قرن دهم هجـری قمـری زنـده بـوده است » (شهیدی ، ص ٥٧٥).
اطلاعات ناقص دربارة برخی مثل ها و کنایات بعد مسافت و اهل زبـان نبـودن و ناآشـنایی بـا محـاورات روزمـرة مـردم موجـب شـده شادی آبادی برخی کنایات را نداند و آنها را براساس معنایی که از بیت درمی یافته ، معنـا کند؛ برای نمونه ، در شرح بیت «انوری آخر نمی دانی چه می گویی ، خموش گاو پای اندر میان دارد مران خر در خلاب » نه «گاو پای در میان داشتن » کنایه از «دخالت کردن نادان » (دهخدا ٢، ص٧٢٨) را نوشـته و نه «خر در خلاب راندن » کنایه از «انجام دادن کارهای بی فایده که احتمال ضـرر هـم داشته باشد » (همان ، ص ١٢٦٣) را، و فقط به معنای ظاهری هر کدام بسنده کرده است : «حکیم انوری می گوید که انوری آخر نمـی دانـی کـه چـه مـی گـویی !"