Abstract:
پس از اصل توحيد، «نبوت» جايگاه ويژه و نقش تعيين كننده اي در نظام فكري و انديشه ديني دارد. متكلمان مسلمان در مقام تبيين مفهوم نبي، به مولفه هايي چون هويت بشري، هويت واسطه اي و هويت اِخباري نبي اشاره كرده اند. متكلمان اماميه، بيش از متكلمان معتزلي و اشعري، به تعريف نبي اهتمام داشته اند و ازاين رو اين مولفه ها در آثار كلامي اماميه با صراحت بيشتري واكاوي شده است. در اين ميان، تصريح متكلمان مسلمان در تبيين هويت نبي، به «بشر بودن» او، بيان كننده اهميت اين بُعد از حقيقت نبوت است. سر توجه ايشان به اين هويت بشري، ازآن رو است كه بشر بودن پيامبران، با بسياري از مسائل كلامي در حوزه «نبي» و «نبوت»، ملازم و مرتبط است؛ از جمله: «امكان وحي الهي به پيامبران»، «برتري پيامبران بر فرشتگان»، «امكان عصمت پيامبران»، «رويكرد اختيارگرايانه در عصمت پيامبران» و «اسوه و الگو بودن پيامبران».
Machine summary:
اینکه متکلمان در این مقام به مؤلفههایی چون عصمت نبی تصریح نکردهاند و در عین حال، به هویت بشری نبی تصریح نمودهاند، نشان میدهد که این بعد از حقیقت نبی، در شناخت او اهمیت بسزایی دارد؛ بهویژه زمانی که ارتباط آن با دیگر مسائل مرتبط با نبوت، همچون امکان وحی، برتری پیامبران بر فرشتگان، عدم تنافی عصمت با طبیعت بشری پیامبران، عدم تنافی عصمت با قدرت و اختیار پیامبران بر ارتکاب معاصی و اسوه بودن پیامبران تبیین گردد.
ارتباط هویت بشری نبی با دیگر مسائل مرتبط با نبوت همانگونه که در تحلیل تعاریف متکلمان درباره نبی بیان شد، اشاره به بشر بودن پیامبران در مقام تعریف، بهمنظور احتراز از اطلاق این واژه بر ملائکه است؛ در عین حال، توجه به «هویت بشری نبی»، از جهات دیگری نیز اهمیت دارد که به برخی از آنها اشاره میشود: الف) هویت بشری نبی و مسئلة امکان وحی همواره در جوامع بشری، کسانی برای هدایت انسانها به رستگاری، به پا خاسته و مدعی شدهاند که با خداوند ارتباط وحیانی داشته و برای انسانها پیامی آوردهاند.
(انعام / 124) با این توضیحات معلوم میشود که مخالفان وحی، «هویت بشری نبی» را دستاویز و بهانهای برای انکار ارتباط وحیانی پیامبر با خداوند قرار داده بودند و در مقابل، پیامبران نیز به اقتضای لزوم سنخیت بین واسطه وحی و مخاطبان پیام الهی، همواره بر بشر بودن خود تأکید کرده، نبوت را موهبتی الهی میخواندند.
بیشتر متکلمان امامیه در مقام تعریف اصطلاحی نبی، به هویت بشری او تصریح نمودهاند و برخی از آنها هرچند به بشر بودن نبی تصریح نکردهاند، در توضیح و تبیین حقیقت نبوت و نبی، به این بعد از هویت نبی اشاره نمودهاند.