Abstract:
ضرورت تکوین هویت ملی جدید، از مسائلی بود که برای تجددگرایان دورهی قاجار به ویژه پس از انقلاب مشروطه مطرح شد و در قالب پژوهش در گذشته و با محوریت تاریخ و زبان به عنوان دو مقولهی فرهنگی و تمدنی جلوه یافت. محمدامین ریاحی نیز از جمله پژوهشگرانی بود که دغدغهی پژوهش در مقولههای فرهنگی ـ تمدنی ایران داشت. این پژوهش بر محور این پرسش بنا شده که مسألهی فرهنگ و زبان در پژوهشهای ریاحی چه جایگاهی داشته است؟ از رهگذر بررسی آثار ریاحی میتوان چند مؤلفهی برجسته در اندیشهی او دریافت کرد؛ محوریت فرهنگ ایرانی و زبان فارسی؛ به گونهای که با وجود ارتباط قسمتی از پژوهشهای ریاحی با حوزهی عثمانی، دغدغهی عمدهی او در این پژوهشها، زبان فارسی و گسترهی نفوذ فرهنگ ایران است. یافتههای پژوهش نشان میدهد ریاحی با اینکه تعلق خاطر مشخصی به متون کهن فارسی دارد، یکی از نمایندگان پیشرو نگرشی است که به درک معتدلی از ضرورت بازاندیشی در زبان فارسی باور داشت. ریاحی توانست نسبت متعادلی میان اهمیت و اصالت زبان متون کهن و ضرورت بازاندیشی در زبان فارسی برای پاسخ به مقتضیات زمانه برقرار کند.
Machine summary:
رویکرد محمدامین ریاحی به مقوله ی زبان فارسی و فرهنگ ایرانی * توران طولابی چکیده ضرورت تکوین هویت ملی جدید، از مسائلی بود کـه بـرای تجـددگرایان دوره ی قاجار به ویژه پس از انقلاب مشروطه مطرح شد و در قالب پژوهش در گذشته و با محوریت تاریخ و زبان به عنوان دو مقوله ی فرهنگـی و تمـدنی جلـوه یافـت .
این پژوهش بر محـور ایـن پرسـش بنـا شده است که مسأله ی فرهنگ و زبان در پـژوهش هـای ریـاحی چـه جایگـاهی داشته است ؟ از رهگذر بررسی آثار ریاحی مـی تـوان چنـد مؤلفـه ی برجـسته در اندیشه ی او دریافت کرد؛ محوریت فرهنگ ایرانی و زبان فارسی ؛ به گونه ای که با وجود ارتباط قسمتی از پژوهش های ریاحی با حوزه ی عثمانی ، دغدغه ی عمده ی او در این پژوهش ها هم زبان فارسی و گستره ی نفوذ فرهنگ ایران است .
خواسته ی اخیر سبب شد تـا تکـوین هویـت ملـی جدیـد، در مـسیری پـیش بـرود کـه در زمینـه ی تـاریخی ، مشخصه هایی چون تأکید بر نقش هجوم های خارجی در عقب مانـدگی ایـران و تأکیـد بـر تاریخ باستان و در زمینه ی ادبی توسعه و تقویت زبان فارسـی بـه عنـوان سـتون فرهنـگ ایرانی و ارائه ی راهکارهایی چون ضرورت پیرایش زبـان بـه عنـوان برخـی از بروزهـای بیرونی جدی این رویکرد جلوه کند.
محمدامین ریاحی و مسأله ی فرهنگ ایرانی و زبان فارسی پیامدهای جنگ جهانی دوم و سقوط دولت پهلوی اول ، ساختار سیاسی و اجتماعی ایـران را متأثر کرد و آذربایجان تأثیر بیشتری از این پیامدها پذیرفت .