Abstract:
قصیده اولین قالب شعری است که شاعران ایرانی در آن به طبع آزمایی پرداختهاند. علیرغم فراز و فرودها، تا عصر مشروطه این قالب (در کنار غزل و مثنوی) همواره قالبی هنجار و مشروع بوده است؛ تا اینکه با ظهور طلیعۀ تجدد و انقلاب مشروطیت به ناگاه قصیده و درونمایۀ اصلیاش، مدح، با انتقادات تندی از سوی روشنفکران و شاعران این دوره چون آقاخان کرمانی، آخوندزاده، تقی رفعت و... مواجه گردید و یکباره به قالبی ناهنجار بدل گردید و رو به زوال نهاد. دلیل چنین تغییر سریعی را باید در تغییر نظام دانایی (اپیستمه) (سنتی و مدرن) جستوجو کرد؛ قصیده تنها در آن نظام دانایی قالب هنجار تلقی میشود که پیشفرض آن نظام سلسلهمراتبی (هرمی) باشد. در چنین نظام داناییای زبان به دلیل مسیر صعودیاش (از قعر و قاعدۀ هرم به بالای آن) زبانی آرام، موافق و تملقآمیز خواهد بود؛ این گونه زبان کاملاً با قالب قصیده و درونمایۀ اصلی آن (مدح) هماهنگ است، در نتیجه در چنین نظام داناییای (سنتی) قصیده قالبی مشروع خواهد بود؛ اما نظام دانایی مدرن ـ که برابری اصلیترین پیشفرض آن است ـ زبان موافق و تملقگونه را برنمیتابد و به تبع آن قصیده را نیز قالبی مشروع و به هنجار به حساب نمیآورد. به همین دلیل است که در این نظام دانایی (مدرن) قصیده و درونمایۀ اصلی اش ، مدح، به گزارهای ناهنجار بدل میشود.
Ode is the first poetry form that Iranaian poets composed in it. In dispite of all the ups and downs, this form was a legimate and normal form (beside of ghazal and mathnavi) untile parliamentary revolution. But when parliamentary revolution happened, some poets and open- mInded as Aghakhan e Kermani, Akhundzade, Rafat,… opposed to ode and it's content (praise is the majer content of ode) and this form converted to an unnormal form and was being to decline suddenly.
The reason of these converthons must be searched in converthons of episteme (modern and premodern). In a premodern episteme that it's presupposithon is unequality, ode is a normal form. In this episteme the language is mild, favorable and flattering and it is compatible to ode, so ode is a usual form. But in the modern episteme that it's presupposithon is equality, a flattering language isn't usual. So ode can not be a normal form in this episteme.