Abstract:
ماده 8 قانون مجازات اسلامی به عقیده اکثر حقوقدانان کشورمان در مقام برقراری صلاحیت جهانی محاکم داخلی است. چنین صلاحیتی به مراجع قضایی اجازه می دهد که به جرایم بیگانگان بیرون از قلمرو حاکمیت ایران بدون آنکه منافع اساسی کشور به خطر افتاده باشد به موجب قوانین کیفری رسیدگی کنند. ماده مذکور اعمال صلاحیت را به دو شرط مقید نموده؛ نخست، این جرایم به موجب قانون خاص یا عهود بین المللی تعیین شده باشند، دوم، مرتکب در ایران دستگیر شده باشد. در این ماده از دیگر شروط صلاحیت جهانی و تعهدات دولت در تثبیت صلاحیت مذکور سخنی نیست تلاش ما در این مقاله بر آن است که از لابه لای سطور این ماده مقاصد دیگری را قانونگذار در تعیین صلاحیت کیفری احتمالا اراده نموده است دریابیم. در آغاز، آنچه را که از مضامین این ماده دریافتیم به صورت فرض هایی پیش نهادیم. سپس به موضوع اصلی یعنی صلاحیت جهانی بویژه در چارچوب معاهدات بین المللی که تعهد به استرداد یا تعقیب مرتکب را اساس همکاری دولت ها قرار داده است، پرداختیم. در پایان ، با فرض برقراری صلاحیت جهانی، ابهامات ماده مذکور را بر شمردیم و برای رفع آن اصلاح ماده 8 ق.م. ا را چه بر مبنای حقوق بین الملل و چه بر مبنای حقوق بین الملل عرفی خواستار شدیم.
Machine summary:
"»نخستین سؤالی که به ذهن خطور مـیکنـد ایـن اسـت کـه ایـن جرایم کدام اند؟ به عبارت دیگر وقوع چه نوع جرایمـی دولـت هـا را ملـزم مـیدارد کـه بـه محض آنکه به مرتکب دست یافتند او را تعقیب و محاکمه کنند؟ آیا قانونگذار بنای حکـم این ماده را بر اهمیت جرایم خاصی که دولت ها را ملزم به رسیدگی کند نهاده است ؟١١قدر مسلم این است که این جرایم باید به موجب قانون خاص یا عهود بین المللی پیشاپیش تعیـین شده باشند تا بتوان مرتکب را بر طبق قوانین جمهـوری اسـلامی ایـران محاکمـه و مجـازات کرد.
در مـاده ٣٠قـانون مذکور آمده است : «مقررات جزائی ایران نسبت به جرایمی که در داخل یـک هواپیمـای ایرانـی در خـارج از ایران ارتکاب شود وقتی اجرا میشود که متهم در ایران دستگیر شده باشـد و مـتهم تبعـه خـارجی برای تعقیب به کشور خارجی رد نشده یا در موردی که متهم به علت ارتکـاب آن جـرم بـه ایـران مسترد شده باشد» همچنانکه از این ماده استنباط میشـود قانونگـذار صـلاحیت قـوانین کیفـری ایـران را بدوا پیش از هرگونه رخدادی نسبت به جرایم واقع در هواپیمای ایرانی شناخته است ؛ یعنـی صلاحیت قانون پرچم یا قانون دولت محل ثبت هواپیما را اعلام نموده اسـت .
حـال سـؤال ایـن اسـت کـه در کـدام یـک از ایـن معاهدات قید شده است که مرتکب یا بهتر است گفته شود مرتکب جرم خاص مورد توافق دولت های متعاهد در هر کشوری که به دست آید محاکمه میشود؟ پیش از پاسـخ بـه ایـن سؤال فراموش نکنیم که اصولا دولت هایی که به معاهدات بین المللی میپیوندنـد بـر اسـاس یک رشته تعهـداتی کـه پـس از تصـویب معاهـده پذیرفتـه انـد در برابـر دولـت هـای دیگـر مسؤول اند."