Abstract:
شكار يكي از جنبه هاي مهم زندگي انسان را از گذشته هاي بسيار دور به خود اختصاص داده است. پس از استقرار انسان در دشت و شكل گيري روستاها و شهرها به بُعد تفنني شكار علاوه بر نقش معيشتي آن توجه مي شود؛ به طوري كه مكان هاي مخصوصي با عنوان شكارگاه شكل مي گيرد. با ورود اسلام به ايران همچنان به امر شكار توجه مي شود و تا قرون متاخر اسلامي به ويژه دوران صفوي و قاجار ادامه مي يابد؛ وجود نقش مايه هاي متعدد شكار بر روي آثار هنري اين دوران مويد اين سخن است. باتوجه به اينكه تاكنون درباره اهميت نقش مايه شكار در آثار هنري دوره قاجار به خصوص اوايل قاجار تحقيق جامعي صورت نگرفته، پژوهش پيشِ رو نخستين تلاشي است كه در اين زمينه صورت مي گيرد و ضرورت انجام آن را روشن مي كند. براين اساس، سوالات اصلي پژوهش در راستاي اهميت موضوع عبارت اند از: شواهد تاريخي و هنري موجود از نقش مايه شكار و الگوي هاي ايجاد نقوش در اوايل دوره قاجار كدامند؟ اهميت و نقش شكار به عنوان مهم ترين سرگرمي شاهان اوايل قاجار چگونه تبيين مي شود؟ روش به كاررفته در اين پژوهش تاريخي ـ تحليلي است؛ در اين راستا از منابع مكتوب دستِ اول و شواهد هنري و تاريخي به منظور دستيابي به تحليل ها و نتايج مطلوب استفاده شده است. هدف از پژوهش حاضر اينست كه با مطالعه متون تاريخي و هنري موجود نقش مايه شكار در اوايل دوره قاجار و جايگاه آن در ميان آثار هنري اين دوره بازشناسي شود. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه شاهان اوايل دوره قاجار با الگوپذيري از دوره صفوي و با بازگشت به دوران پيش از اسلام، اقدام به ايجاد شكارگاه هاي متعدد نمودند. نقوش شكارگاه هاي اوايل اين دوره حاوي بستري طبيعي، حصاري پيرامون و مكاني جهت اتراق پادشاه، پسران و ملازمان وي به مدت چند روز بوده است؛ در اين شكارگاه ها حيوانات رها مي شدند و شاه به شكار آنها مي پرداخت كه نتيجه حتمي آن شكار حيوان موردنظر و نمايش قدرت شاه است.
Hunting was one of the most important aspects of human life in ancient times; when human considered hunting as an aspect of his own subsistence strategy and his life was dependant on it. As time goes by، the importance of this subsistence aspect reduces; so that special places were considered as a hunting ground for entertainment. With the arrival of Islam in Iran، this process continued as in the past and culminated in Safavid and Qajar period. In Spite of abundant hunting motifs in Qajar era which imply the necessity of this subject and the importance of hunting in this period، there has been no comprehensive study regarding this issue، so the present article is the first attempt on this subject. Accordingly، it has been tried to study historical texts and archaeological evidences and identify the status of hunting and hunting grounds of Qajar period and its importance in the life of Qajar kings. It can be assumed that due to social and political conditions during Qajar period، hunting ground patterns and motifs were directly adopted from ancient times. One of the most important hunting ground motifs in ancient times which contributed in creation of hunting motifs of Qajar period is the hunting motif of boar and deer on both sides of the great arch of Taq-e Bustan attributed to Khosrow II، Sasanian king (628-590 A.D). In numerous works of art in this period manifested of hunting motifs is clearly visible، and in historical texts of Qajar period can be faced with numerous explanations in this field. Some of the artistic themes in this period that Qajarians borrowed from safavid period in creating hunting ground motifs are flowers and plants، and plants and trees in the background that seems they represent the actual hunting ground and also the dog image was affected by western art. However، the purposes of creating the mentioned motifs were different. Another point that can be seen in the study of hunting ground motifs in this period is that they are affected by reliefs and probably paintings، because we can see many common elements between them.
(
, 
, 
)
