Abstract:
هدف نوشتار حاضر تبيين جامعه شناختي تجزيه سرزميني ايران در عصر قاجار است. لذا با مطرح كردن اين پرسش كه تجزيه سرزميني در عهد قاجار، محصول ضعف دولت مركزي ايران بود يا تغيير موازنه قدرتِ دولت هاي مركز در نظام جهاني سرمايه داري، سعي دارد با نگاهي جامعه شناختي به بررسي اين واقعيت اجتماعي - تاريخي بپردازد. بر اين اساس نوشته حاضر معتقد است كه جدايي بخش هايي از ايران و تغيير جغرافيايي اين كشور در عصر قاجار يك تغيير اجتماعي است كه اين تغيير را مي توان همانند والرشتاين در بافت يك نظام جهاني به گونه اي تاريخي در نظر گرفت. بدين منظور در تبيين عوامل موثر بر اين جدايي، هم نقش عوامل داخلي و هم نقش عوامل خارجي مورد بررسي قرار مي گيرد. روش تحقيق مقاله از نوع موردي تاريخي و روش گرداوري داده ها كتابخانه اي است.
بدين منظور در تبيين عوامل موثر بر اين جدايي، هم نقش عوامل داخلي و هم نقش عوامل خارجي مورد بررسي قرار مي گيرد. روش تحقيق مقاله از نوع موردي تاريخي و روش گرداوري داده ها كتابخانه اي است.
Machine summary:
"تحقیـق حاضر با مطرح کردن این پرسش که «تجزیه سرزمینی در عهد قاجـار حاصـل ضـعف دولـ مرکزی ایران بود یا تغییر موازنه قدرت دولت های مرکز در نظام جهانی سرمایه داری؟» میکوشد تا با نگاهی جامعه شناختی به بررسی یک واقعیت اجتماعی- تاریخی بپردازد.
دولت روسیه با اجرای سیاست های تشویقی و افزایش کمک به تجار از راه بانک استقراضی روس در ایران و با ارجحیت قائل شدن برای صدور منسوجات پنبه ای، قند و شـکر بـه ایـران فعالانه در گسترش بازرگانی خود با این کشور میکوشید (همان ، ٤٩٧).
روسیه آغاز به پیشروی علیه قبایل مختلف ترکمـان در شـمال دریـای خزر کرد و این رخداد پیچیدگیهای مهمی را برای ایران به بار آورد؛ چرا که پـس از حمـلات روسیه به ترکمنان یموت از طریق دریای اترک، ایرانیان باور کردند که کشور با خطر بـزرگ و جدی روبه رو است و راه نجاتش رابطه نزدیک تر با بریتانیاست ؛ بنابراین دولت مردان ایرانی بـا اشتیاق برای دست یابی به نهادهای غربی، نظیر بانک ها، جاده هـا و خطـوط راه آهـن دسـت بـه تغییرات اساسی زدند (گریوس ، ٢٦٣:١٣٨٩).
نکتـه ای کـه درباره تأثیر توزیع قدرت در نظام جهانی باید یاد گردد آن است که این عامل پیش از ١٨١٥ و پس از ١٨٧٠ به شکل مستقیم در جدایی سرزمینی نقش داشته است ، اما از ١٨١٥ تا ١٨٧٠ که بریتانیا بر نظام جهانی تسلط داشت و در نتیجه این تسلط بایـد شـاهد ثبـات نظـام جهـانی و کاهش رقابت کشورهای مرکز و استعمار میبودیم ، در اثر دو قرارداد تـرکمن چـای و پـاریس بخش هایی از ایران جدا شدند."
(
, 
, 
)
