Abstract:
اگر بخواهیم در جستوجوی متن یا متنهایی باشیم که رمان سمفونی مردگان (1368) براساس آنها گسترش یافته است، بیتردید یکی از آن متنها، کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ تألیف بابا صفری (1299- 1382) خواهد بود. این متن در سراسر سمفونی مردگان حضور چشمگیری دارد و بهشیوههای گوناگون در تاروپود آن تنیده شده است؛ تا آنجا که گاه بهجای صدای عباس معروفی، آوای بابا صفری را میشنویم.
سمفونی مردگان یک رمان تاریخی نیست؛ اما ازنظر تاریخی، رویدادهای سالهای 1313 تا 1355 را در اقلیم اردبیل بهتصویر میکشد. در نگاه نخست، شاید اصلیترین دلیلی که نویسنده را برانگیخته تا بهسراغ اردبیل در گذرگاه تاریخ برود، عنوان «اردبیل» در این کتاب بوده است؛ اما فراتر از این جریان، نویسنده نهتنها برای بازسازی رویدادهای تاریخی از متنی تاریخی وام میگیرد، حتی در مواردی شخصیتهایی را خلق میکند که برابرسازیشدة شخصیتهایی واقعی بودهاند. در این نوشتار، لحظههایی را یادآور شدهایم که سمفونی مردگان براساس اثرپذیری مستقیم از کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ نوشته شده است.
If we search for text or texts that Novel Symphony of the Dead (1989) expanded on them، no doubt one of those will be the book of Ardabil in the Crossing of the History written by Baba Safari (1920-2003). This text، the significant presence around the Symphony of the Dead، and in many ways it has found its way. Although Symphony of the Dead is not a historical novel، but historically، the events of the years 1934 to 1976 in Ardabil region depicts. At first glance، perhaps the main reason that has prompted the author to go back in the Ardabil in the Crossing of the History، entitled «Ardabil» in this book has been; But beyond this، the author not only for the reconstruction of historical events، borrowed from a historical context، even in cases creates characters that were true to the characters. In this paper، we have moments that recall the Symphony of the Dead under the direct influence of Ardabil in the Crossing of the History is written.
Machine summary:
این احتمال را میتوان پیش چشم داشت که عباس معروفی در گفتوگوهایی که الهام یکتا با او انجام داده است، به اثرپذیریهای خود از چند کتاب اشاره کرده باشد؛ اما شیوة الهام یکتا در ازل تا ابد بهگونهای است که آگاهی و دریافت خود از این اثرپذیریها را در مسیر نقد، با خواننده درمیان نمینهد و حتی میتوان گفت او آگاهی خود از چگونگی روند تأثیرپذیرهای یک متن دربرابر متنهای دیگر را پنهان میکند.
همچنین، عباس معروفی در گفتوگویی با الاهه بقراط در پاسخ به این پرسش: «برای تصویر فضای جنگ جهانی دوم، ماجرای چتربازها، رفتن شاه و اعتصاب کارگران از چه منابعی استفاده کردید؟» چنین گفته است: کتاب ارزشمندی در دستم بود باعنوان اردبیل در گذرگاه تاریخ تألیف بابا صفری.
از میرزا محمد فقط دو بار- آنهم در حاشیة مباحث دیگر- در اردبیل در گذرگاه تاریخ یاد شده است؛ اما عباس معروفی در هر دو بار، «حاشیه» را در «متن» گنجانده و بهطور کلی، از توصیفهای بابا صفری در پرداخت سیمای سوجی سود برده است.
الهام یکتا (1384: 208) در مقالة «سفر به مرز تخیل و واقعیت»، گالوست میرزایان را پرداخت آگاهانة نویسندة رمان از نامی دانسته که در کتاب جمال ترابی طباطبائی دیده است؛ اما میتوان گفت عباس معروفی نهتنها این نام را از کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ گزینش کرده؛ حتی در مواردی توصیفهای او از یک خانوادة ارمنی و فضاسازی محلة ارمنستان وامدار روایت بابا صفری است.