Abstract:
ابن خلدون ، کیمیا را چنین تعریف می کند: «کیمیا فن یا دانشی است که می کوشد ماده ای بیافریند، دارای نیرو ، عمل و صورتی ترکیبی ، بدان گونه که در جسم ، تاثیر طبیعی بخشد و آن را تغییر دهد و به صورت خود در آورد». (مقدمه ابن خلدون ، ج ٢، ص ١١١٥) اگرچه تاکنون تعاریف زیادی از کیمیا صورت گرفته ، به طور کلی آنچه گفته شده است از ابهام و رمز و راز به دور نیست . در این مقاله سعی شده موضوع کیمیا و آراء موجود درباره آن از نگاه مفسرین و از جهات علمی و فلسفی مورد توجه قرار گیرد و سخن موافقان و مخالفان آن مطرح شود، همچنین ردّ پای کیمیاگری در تمدن های باستانی و قرون وسطی دنبال شده است ، اینکه کیمیاگری بر چه اصول و پایه ای بنا شده و با چه علومی مرتبط می باشد. گفتنی است هدف نگارنده نگاهی تازه به این موضوع بوده است ، صرف نظر از مبتنی بودن یا نبودن کیمیا بر قانون مندی علوم . هدف ، ارائه نظری قطعی و تغییرناپذیر درباره کیمیاگری نیست بلکه سعی شده ، تاثیری که کیمیا بر دانشهای دیگر بر جای گذاشته و نیز چگونگی جدا شدن علم شیمی از آن و تلاش دانشمندانی که دراین راه قدم برداشته اند مورد بررسی قرار گیرد.
Machine summary:
"اما در حقیقت آگاهی ما از این علم چندان زیاد نیست و این به خاطر سخنان ضد و نقیضی است که گذشتگان در رد و اثبات کیمیا مطرح کرده اند: «دانشمندان بزرگی نظیر ابوریحان و بوعلی سینا مخالف کیمیا بودند و کار کیمیاگران را رنگ کردن فلزات و سیاه گری می دانستند، آنها معتقد بودند قلب ماهیت اجسام امری محال است اما برخی دیگر اصل و منشأ همه اجسام را یکسان و اختلاف صفات را امری عارضی می دانستند، پس بیان می داشتند که اگر بتوان با اعمالی آن عوارض وکیفیات ثانوی را از اصل نخستین دور کرد می توان با افزودن عوارض هر جسمی به آن ماده ای دلخواه نظیر طلا به دست آورد».
در بررسیهای انجام گرفته میان تفسیرهای فارسی و عربی یک نکته مشترک در همه آنها به چشم می خورد و آن این است که کیمیاگری به زمان حضرت موسی (ع ) برمی گردد، اگر قبل از آن هم سابقه ای داشته معلوم نیست و یا ما از آن بی خبریم ولی آنچه که همه مفسرین به آن اشاره کرده اند این است که خداوند به حضرت موسی (ع ) علم کیمیا را آموخت وایشان نیز به چند تن دیگر که البته درباره نام این افراد اختلاف قول وجود دارد.
امروزه نیز نه تنها دانشمندان موفق شده اند عنصری را به عنصر دیگر تبدیل کنند بلکه موفق شده اند فلزات جدید بسازند، البته باید در نظر داشت که شیوه دانشمندان امروزی با شیوه و هدف کیمیاگران باستان تفاوت بسیار دارد، ضمنا انجام این آزمایشها آنچنان پرهزینه است که از قیمت طلا گرانتر می شود و به صرفه نیست ."