Abstract:
با شکل گیهری علم نوین روان شناسی و قرار گرفتن مفهوم جنون در قلمرو این حوزه، فصل تازه ای از توصیف، تبیین و معرفی جنون شکل یافته و ابهاماتی را در تشخیص مصادیق جنون در حوزه علوم اسلامی، به ویژه در فقه اسلامی، ایجاد نموده است. پژوهش حاضر با شیوه توصیفی-تحلیلی در پی یافتن معنای اصطلاحی جنون در فقه، معنای جنون در روان شناسی و یافتن مصادیق جنون فقهی در روان شناسی امروز است. برای تبیین معنای اصطلاحی جنون، علاوه بر کتب فقها، به بررسی اجمالی روایات اسلامی پرداخته شده است. شهید ثانی، فاضل هندی، فاضل مقداد، صاحب ریاض، صاحب جواهر و قاضی ابن براج، از جمله فقهایی هستند که نظرات آنها در این باب بررسی شده و در بررسی مفهوم جنون در روان شناسی از بحث جنون در سیر تاریخ نیز استفاده گردیده است. محقق، در نهایت به چهار دسته کلی از اختلالات و بیماری ها دست یافته که می توانند مصداق جنون در فقه باشند. «روان گسیختگی» اولین مصداق جنون فقهی در روان شناسی امروز است. دومین مصداق آن، «اختلال عصبی-رشدی» (شامل دلیریوم و زوال عقل)، سومین مصداق، «اختلال آشفتگی» (مانیا) و چهارمین مصداق، «عقب ماندگی ذهنی» است. هریک از موارد فوق، شاخه های مختلفی را در بر می گیرد که همه آنها را نمی توان در عنوان فقهی قرار داد.
Machine summary:
5 حال به نشانهشناسی هریک از موارد مذکور پرداخته، ارتباط آنها را با مفهوم جنون فقهی بررسی میکنیم: نشانهشناسی اختلالهای مرتبط به قلمرو جنون فقهی در اینجا با توجه به تعریف اصطلاحی جنون در فقه، نشانهها و علایم عرفی جنون در بیان روایات اسلامی، آثار موجود درباره تاریخ جنون و انواع مصطلح آن در قرون 17، 18 و 19 میلادی و طبقه بندی جدید اختلالهای روانی، به توصیف بالینی چهار اختلال روانی پرداخته میشود که به نظر میرسد مصداق جنون در فقه اسلامی باشند: 1.
4 طبق تعریفی که محقق از جنون فقهی از کلام فقها استنباط نمود، میان چهار گروه عقب ماندگان ذهنی؛ سه گروه اول از مصادیق جنون فقهی خواهند بود؛ چراکه آنها از تعادل عقلی خارج شدهاند به گونهایکه این افراد قدرت تشخیص حسن و قبیح را در اعمال و رفتار خویش ندارند و قادر به ارزیابی منافع و مضار آشکار خود نیستند.
البته اگر افراد این گروه، دچار اختلالات عاطفی هیجانی گردند و از مسیر تعادل عقلی خارج شوند، میتوان عرفا به آنها جنون فقهی را اطلاق نمود و شاید یکی از علل اینکه در جوامع مختلف، افراد عقب مانده ذهنی را مجنون میخواندهاند به خاطر ظهور رفتارهای نابهنجار بر اثر شکلگیری اختلالات روانی هیجانی در این افراد بوده و این تلقی را در اذهان شکل داده که هر فردی در شمائل و ویژگیهای عقب مانده ذهنی، رفتار دیوانهوار از خود نشان روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنایی، ص 47.