Abstract:
انسان پیشرفته یا انسان کامل از نظر دانشمندان اسلامی و غربی دارای تعریف های متفاوتی است. ابن عربی، سید حیدر آملی، ملاصدرا، امام خمینی، علامه طباطبایی و شهید مطهری هر یک تعریفی را ارائه داده اند که در مجموع چنین برداشت می شود که انسان پیشرفته از تمام توانایی و استعدادهای مادی و روحی خود به طور هماهنگ و کامل استفاده می کند، اما انسان پیشرفته در مکاتب غربی بیشتر به جنبه های مادی می پردازد. از منظر قرآن انسان پیشرفته دارای اهدافی مانند بندگی، رسیدن به رحمت الهی، حیات طیبه و خشنودی خالق است. همچنین دارای ویژگی های اعتقادی (از جمله ایمان و توحید)، ویژگی های اخلاقی (از جمله تزکیه، تقوا، صبر و شکرگذاری) و ویژگی های فکری و فرهنگی (مانند اندیشیدن، اهتمام به کسب دانش، برخوردار از تلاش، کوشش و انگیزه بالا) است و در صدد است تا زندگی دنیوی و اخروی خود را به کمال برساند.
Machine summary:
برخی انسـان را تنها موجودی مادی دانسته و ساحت روحی و تجرد او را انکـار کـرده انـد، (حسـینی، توضـیح المراد، ١٣٦٥: ٧٨٦)، برخی او را «حیوان ناطق » معرفی کـرده انـد (طباطبـایی، نهایـۀ الحکمـۀ، ١٣٦٢: ٨٢)، برخی دیگر او را موجودی میدانند که دارای دو بعد جسـمانی و روحـی اسـت کـه بقای او به روح او میباشد (ملاصدرا، الاسفار الاربعه ، ١٩٨١: ٨/ ٣٤٧)، برخی نیـز بـا توجـه بـه پیچیدگی جسمی و روحی انسان ، او را غیـر قابـل شـناخت دانسـته و عنـوان «انسـان موجـود ناشناخته » برای او انتخاب نموده اند (کارل ، انسان موجود ناشناخته ، ١٣٥٤: مقدمه ).
برخی پژوهشگران تا ٢٣٢ ویژگـی و برخـی بـا تنـوع افـراد و مختصات روحی تا ٩٥٠ ویژگی برای انسان بیان کرده اند (جعفری، ترجمه و تفسـیر نهـج البلاغـه ، ١٣٦٥: ١/ ١١ـ١٩)؛ بنابراین ، شاید بتوان انسان را با توجه بـه ویژگـیهـایش چنـین تعریـف کـرد: موجودی است مختار و آزاد که در فطرت او استعداد رسیدن بـه کمـال و جمـال مطلـق الهـی بـه ودیعه نهاده شده است که اگر در راه صحیح حرکت کند، به کمال واقعی و سعادت میرسـد و اگـر راه گمراهی را برگزیند، به شقاوت دچار میشود (مؤمنی، کمال انسان و انسان کامل ، ١٣٨٧: ٣٧).
با توجه به تعریف های فوق و مطالب گذشته میتوان گفت : «انسان کامـل و پیشـرفته » انسانی است که در دو جهت مادی و معنوی، جسمی و روحی به سوی هدفی روشن که آن را فلاح ، فوز و سـعادت مـیدانـیم ، در حـال تـلاش اسـت و از تمـام ظرفیـت هـای وجـودی و استعدادهای مادی و معنوی خود برای رسیدن به آن هدف بـه طـور متـوازن و هماهنـگ در حرکت است و در نهایت ، میتواند جانشین خدا در روی زمین باشد».