Abstract:
ارمنستان به دلیل موقعیت جغرافیایی و راهبردی و داشتن دشتهای حاصلخیز، منابع زیرزمینی و نیز واقع شدن در مسیر راه تجارتی ابریشم یکی از علل کشمکشهای بین دو دولت ایران وروم از دوره اشکانیان – به ویژه در روزگار ساسانیان- بوده است.این رویاروییها در نهایت به تقسیم این سرزمین در سال 387 م منجر شد.اگرچه پس از این تقسیم، همچنان شاهزادههای اشکانی در راس قدرت باقی ماندند؛ اما اندیشه دستیابی به وحدت ملی و یکپارچگی ارمنستان در میان مردم این سرزمین فراموش نشد.از جمله تلاشها برای دستیابی به این وحدت، استقلال کلیسای ارمنی، اختراع الفبای ارمنی در اوایل قرن پنجم و ترجمه کتاب مقدس به زبان ارمنی بود.در برابر این اقدامات، ساسانیان درصدد الحاق این سرزمین برآمدند؛ این امر در نهایت در سال 428 م اتفاق افتاد و ساسانیان توانستند سلسله اشکانی ارمنستان را منقرض کنند و این سرزمین را به قلمرو خود ملحق کنند.در این مقاله با استفاده از شیوه پژوهشهای تاریخی و روش توصیفی- تحلیلی، روند تحولات منجر به تقسیم ارمنستان میان ایران و روم در دوره ساسانی و پیامدهای این تقسیم، بررسی میشود.
Machine summary:
روابط مسالمت آمیز ساسانیان با مسیحیان و نقش کلیسا پس از درگیریهای مداومی که از ٥٣م میان ایران و روم بر سر ارمنستان آغاز شده بود، سرانجام در زمان شاپور سوم ، این دو کشور به راه حلی دربارة ارمنستان رسیدند و به تقسیم این سرزمین راضی شدند.
org) تقسیم ارمنستان میان ایران و روم سبب فروکش کردن تنش بین بیزانس و دولت ساسانی در قرن پنجم میلادی شد (١٨٦-١٨٥ ,٢٠٠٧ ,Dignas; Winter؛ فرای، ١٣٨٣: ٢٤١؛ شیپمان ، ١٣٨٤: ٥٤٢).
خط و زبان ارمنی ارمنستان در عصر باستان در زمان حکومت سه پادشاهی اورارتو، اورونتیان و دودمان آرتاکسیاس تا حدودی توانسته بود به شکل مستقل به حیات سیاسی خود ادامه دهد (لانگ ، ١٣٨٣: ٦٢٤)؛ اما در قرن اول میلادی تیرداد، برادر بلاش اول اشکانی، با مساعدت نرون ، امپراتور روم ، توانست بر تخت سلطنت این سرزمین دست پیدا کند.
بنابراین خط و زبان ارمنی به همراه دین مسیحیت و نهاد کلیسا به ابزارهای مورد نیاز برای حفظ وحدت ملی - به ویژه پس از تقسیم ارمنستان بین ایران و روم - تبدیل شده بود.
بنابراین ارمنیان پس از تقسیم کشورشان فکر استقلال از ایران و روم را درسر میپروراندند؛ ولی چون از نظر سیاسی توان مقاومت در برابر این دو قدرت را نداشتند، سعی کردند با کارهای فرهنگی، ازجمله اختراع خط در اوایل قرن پنجم و ترجمۀ متون مقدس به زبان ارمنی در حفظ وحدت ملی و یکپارچگی سرزمین شان بکوشند.
بنابراین خط و زبان ارمنی به همراه دین مسیحیت و نهاد کلیسا به عنوان ابزارهای مورد نیاز برای حفظ وحدت ملی -به ویژه پس از تقسیم ارمنستان بین ایران و روم - تبدیل شد.