Abstract:
از میان تمامی زبان شناسانی که نظریه هایی دربارة نقش های زبان ارائه کرده اند، به نظر می رسد که طـرح ارتباطی یاکوبسن (١٩٨٢- ١٨٩٦) از دّقت و شمول بیشتری برخوردار باشد. طبق نظریة ارتباطی یاکوبسن ، هـر ارتباط زبانی متشکّل از شش عنصر است و یک پیام در اثر جهت گیری به سمت هرکدام از آن عناصر، دارای یک نقش غالب می شود. یکی از این نقش های شش گانة زبان ، «نقش ترغیبی » است که در اثر تمرکز پیام بر مخاطب ایجاد می شود. کلام ناصرخسرو(٤٨١-٣٩٤ ه .ق .) به دلیل پاره ای از ویژگی ها از قبیل : دارا بودن جنبـة تبلیغـی ، گرایش به پند و اندرز، لحن خطاب گونة اکثر قصاید آن و... عمدتا متوجه مخاطب بوده و درنتیجه قابلیت بررسی از دیدگاه «نقش ترغیبی » زبان را داراست . در این مقاله ضمن بررسی و شناسایی ساخت های ترغیبی شعر ناصرخسرو، به مقایسة آمـاری آنهـا بـا ساخت های موّثر در ایجاد نقش های عاطفی و ارجاعی نیز پرداخته شده است . افعال امر و نهی ، ندا، استفهام ، افعال و ضمایر دوم شخص ، برخی از افعال ناقص و اصوات ، به عنوان عوامل مـوّثر ایجـاد نقـش ترغیبـی در قصـاید ناصرخسرو درنظر گرفته شده اند. بر اساس نتایج به دست آمده ، در شعر ناصرخسرو نقش ترغیبی - بعد از نقش شعری - بیشترین برجستگی را به نسبت سایر نقش های زبان داراست و مواردی همچون : استفاده از افعـال بـه صیغه های مخاطب ، ضمایر جدای دوم شخص ، عبارات امری و استفهامی ، از جهت کثرت کاربردشان به ترتیب از مهمترین عوامل گرایش کلام او به سمت مخاطب محسوب می شود.
Faramarznameh is one of the most valuable and comparatively voluminous epics after Ferdowsi’s Sahnameh. A reflection on the cultural and literary history of Iran demonstrates that there are a lot of narratives about Faramarz in both written and oral forms. Tales of this hero have been preserved in a scattered way in Sahnameh، post-Sahnameh heroic poems، written sources، raconteurs’ narratives and oral ones. There are four oral narratives of post-Sahnameh heroic poems in Kohmareh-Sorkhi، a region in Fars province in Iran two of which، namely Borzunameh and Banugosasbnameh are still rampant among some of storytellers and raconteurs، but the other two، Faramarznameh and Shahryarnameh are abandoned among the native people. These last two are narrated today just by Alihossein Alinejad، the oldest and the most famous raconteur of the mentioned region and the last survivor of the storytellers. The raconteurs’ narrative of Faramarznameh in this area is an amalgam of the epic on one hand and the mythical beliefs of the native people on the other hand. A scrutiny on this narrative will eventuate in recording a narrative that has never been written down before and، moreover، will show some of the mythical beliefs of the people of this region. In the present study an attempt has been made to report the raconteurs’ narrative and، thereafter، examining the similarities and differences between the written version and the raconteurs ’one; It also tries to examine the way through which the beliefs and myths of the native people of the region have affected the raconteurs’ narrative; and finally to discuss the identity of the composer of this work on the basis of raconteurs’ narrative.
Machine summary:
"(یاکوبسـن ، ١٣٨٠، صص ٩٦- ٩٢) گذشته از اینها وحیدیان کامیار در نقد این مورد، مشخص نمـی کنـد کـه در صورت جهت گیری پیام به سمت خود پیام - بافرض انکار نقش شعری زبـان - پیـام دارای چه نقشی خواهد بود؟ علوی مقدم نیز هنگام برشمردن محدودیت ها و کاستی های شـیوة سـاختارگرایی ، چنین اظهار می دارد که اگـر بـه مقایسـة شـعر - آن گونـه کـه یاکوبسـن کـارکرد آن را مشخص کرده است - و دیگر هنرها بپردازیم ، نظریة یاکوبسن تا اندازه ای اعتبار خـود را __________________________________________________________________ از دست خواهد داد؛ زیرا همان گونه که «پیام » در شعر به سوی خـود متوجـه مـی شـود، مثلا «...
اهمیت افعال امر در شعر ناصرخسرو از این جهت اسـت کـه او از آن عمـدتا بـه عنوان ابزار پند و وعظ استفاده کرده است ؛ به بیان دیگردر شـعر ناصرخسـرو آنجـا کـه هدف شاعر پند و اندرز مخاطب و طرح موضوعاتی مانند گوشه گیری از دنیا، تشویق به دین ورزی ، خرد ورزی ، کسب دانش و به کار بستن سایر محاسن اخلاقی است ، کـلام او غالبا لحنی آمرانه به خود می گیرد.
وجود چنین خصایصی در قصاید او، امکان مطالعة آن را بر اساس نظریة ارتباطی یاکوبسن ، بویژه با تمرکز بر «نقش ترغیبی » زبان فراهم کرده است ؛ به گونه ای که با به کار __________________________________________________________________ بستن این نظریه در بررسی شعر ناصرخسرو می توان به ساختارهایی دست یافت که بـه شکلی روش مند نشان گر نحوة جهت گیری کلام شاعر به سوی مخاطب است ."
(
, 
, 
)
