Abstract:
سیلهای ناگهانی ناشی از بارشهای شدید کوتاهمدت از مهمترین مخاطرات طبیعی محسوب میشود. تحقیق حاضر با هدف تحلیل سازوکار همدیدی و ترمودینامیکی بارش شدید منجر به سیل 28 تیر 1394 در استان البرز صورت گرفت. براساس ایستگاههای بارانسنجی سیجان، کندر و ایستگاه همدید کرج، ویژگیهای بارش و رخداد بارشهای فصل گرم منطقه مشخص شد. در ادامه، دادههای آنومالی، ارتفاع ژئوپتانسیل، سرعت قائم (امگا) و تاوایی در روزهای قبل تا زمان رخداد بارشی در تراز500 و850 هکتوپاسکال و تراز دریا استخراج و براساس نرمافزار گرادس ترسیم شد. شاخصهای ناپایداری و نمودار ترمودینامیکی اسکیو - تی برمبنای ایستگاه همدید تهران تحلیل شد. وجود هوای سرد در جو بالا، ایجاد ناوه شبهپایا، تزریق و تامین مداوم رطوبت از پهنه آبی خزر، کمفشار سطح زمین و جریانهای شمال غربی، مشخصههای عمده همدیدی حاکم بر رخداد بارشی مذکور محسوب میشوند. الگوی غالب در تراز دریا در قبل و زمان رخداد بارش، حاکمیت کمفشار حرارتی پاکستان است. سرعت قائم (امگا) در زمان رخداد بارشی تقویتشده و در تراز850 هکتوپاسکال بیشتر از تراز 500 هکتوپاسکال مشاهده شد. در روز رخداد بارشی بر اثر حرکت نصفالنهاری جریانهای تراز بالای جو میزان تاوایی مثبت به 9+ رسیده است. رخداد بارشی مذکور با شاخص شوالتر در شرایط ناپایداری شدید و با شاخص مقدار آب قابل بارش، از بخار آب لازم برای بارش شدید در منطقه برخوردار بوده است. اختلاف حرارتی زیاد بین سطح بالای جو و سطح زمین در فصل گرم موجب بارشهای شدید میشود. بنابراین، آگاهی از شرایط همدیدی بارشهای شدید منجر به سیل میتواند بهعنوان سامانه معتبر اخطار سیل در قبل از وقوع بحران حایز اهمیت باشد.
Machine summary:
ازآنجا که یکی از عوامل مؤثر در مدیریت بحران بلایای طبیعی، شناخت چگونگی وقوع و رفتـار مخاطرات اقلیمی است ، این تحقیق در نظر دارد وضعیت بارش روزانۀ دورة گرم را تحلیـل کـرده و در ادامه سازوکار همدیدی و ترمودینامیکی سطوح بالای جو و سطح زمین موجد رخـداد بارشـی شـدید ١٩ جولای ٢٠١٥، برابر با ٢٨ تیر ١٣٩٤ در استان البرز را واکاوی کند.
رخدادهای بارشی شدید روزانۀ فصل گرم در ایستگاه همدید کرج از سال ١٣٦٣ تا ١٣٩٤ برابر با ١٩٨٤ تا ٢٠١٥ میلادی تیر مرداد شهریور زمان رخداد زمان بارش mm زمان بارش mm زمان بارش mm 6 1367/4/19 - - - - 1367 *8 1367/4/28 - - - - 0/8 1371/4/19 1371 - - *12/4 1377/5/12 - - 1377 - - - - *8/9 1378/4/24 1378 *8/3 1383/4/22 - - - - 1383 - - - - 3/5 1385/4/11 1385 15/4 1390/6/4 - - - - 1390 28/5 1390/6/7 5 1391/4/11 - - - - 7/4 1391/4/26 1391 12 1391/4/27 تحلیل شرایط همدید سطوح بالای جو در زمان رخداد بارشی بررسی نقشۀ ارتفاع ژئوپتانسیل و آنومالی تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال برای روزهای ١٧ تا ١٩ جولای ٢٠١٥ برابر با ٢٦ تا ٢٨ تیر ١٣٩٤در (شکل های ١ الف ، ١ ب و ١ پ ) مشخص شـده اسـت .
با استناد به نتایج کاوشگری سطح بالا میتوان بیان کرد که عامـل ایجاد این رخداد بارشی شرایط محلی و سطوح بالای جو در ارتبـاطی متقابـل بـوده اسـت ، یـا بـه طریقی دیگر فرارفت هوای سرد عرض های بالا و گرمایش سطح زمین در منطقـه در انـدرکنش بـا هم ، موجب ناپایداری و صعود ناگهانی هوا و شکل گیری بارش شدید در منطقه شده است .