Abstract:
برنامهریزی کاربری زمین شهری در ایران در قالب طرحهای جامع و تفصیلی انجام میگیرد و با وجود گذشت حدود نیم قرن از تجربه طرح کاربری زمین، انتقادهایی در ابعاد مختلف آن وجود دارد. این مقاله با هدف ارزیابی برنامهریزی کاربری زمین در دهه اخیر، برنامهریزی کاربری زمین در طرح تفصیلی شهر بجنورد را با شاخصهای مکانسنجی و نیازسنجی بررسی کرده است. نتایج ارزیابی بر مبنای شاخص مکانسنجی نشان می دهد در مجموع، 7/92درصد کاربریهای پیشنهادی طرح تفصیلی تحقق یافته، 34/8درصد به صورت زمین بایر رها شده و 57/28درصد به کاربریهای دیگر تغییر یافتهاند. بنابراین، نقش مکانیابی کاربریها را در طرح تفصیلی می توان بسیار کمتاثیر ارزیابی کرد. شاخص نیازسنجی نیز نشان میدهد، در مجموع، 47/61درصد مساحت کاربریهای پیشنهادی محقق شدهاند این نتیجه اگر چه حاکی از آن است که نیازسنجی نیز از موفقیت کمی برخوردار بوده است، در مقایسه با معیار قبل میتوان نتیجه گرفت عدم مکانیابی دقیق کاربریها میتواند راهکاری جهت افزایش تحققپذیری کاربریهای پیشنهادی باشد. در ادامه، علل اصلی تحقق نیافتن کاربریها از طریق مصاحبه با مجریان طرح، مشکل تملک زمین، ارتباط غیربهینه بین تهیهکنندگان طرح و مجریان طرح و ناکافی بودن نظارت و الزامات قانونی شناسایی شد.
In Iran، Urban land use planning is done in format of the comprehensive and detailed plan but، even after near fifty years of development of land use plan، there are still critiques together with some revisions in legal proceedings، content and procedures. This article is a study of evaluation of urban land use planning in current decade and specifically assesses urban land use planning in Bojnord’s detailed plan with indices of Place check and Needs assessment. Results of Placecheck indicate that only 7.92 percent of proposed land uses are fulfilled، while 34.8 percent have been abandoned and 57.28 percent underwent change of land use. Therefore، it can be concluded that Placecheck of uses has played a very small role. Result of Needs assessment index also signifies that 47.61 percent of the surface areas have realized proposed use. This shows that Needs assessment has equally failed but، compared to the other index، a flexible locality of uses contributes to realization of proposed plans. In the following and in form of interviews with executers، various obstacles on the way of realization، problems like land ownership، insufficient correspondence between planners and executers، and inadequate legal surveillance and obligations were indentified.
Machine summary:
"این مقاله بـا هـدف ارزیـابی برنامـه ریـزی کـاربری زمـین در دهـۀ اخیـر، برنامه ریزی کاربری زمین در طرح تفصیلی شهر بجنورد را با شاخص های مکان سنجی و نیازسنجی بررسی کرده است .
بر مبنای ایـن شـاخص در مجموع ، ٤٧/٨ درصد مساحت کاربریهای پیشنهادی محقق شده انـد، اگـر چـه ایـن نتیجـه نشـان میدهد نیازسنجی در طرح تفصیلی موفقیت کمی داشته است ، در مقایسه بـا معیـار قبـل مـی تـوان نتیجه گرفت مکان یابی ثابت کاربری ها، احتمال تحقق ناپذیری برنامه ریزی کاربری زمین را افـزایش میدهد.
نمودار ارزیابی تحقق پذیری کاربریها بر مبنای شاخص نیازسنجی علل تحقق نیافتن کاربریهای پیشنهادی مهم ترین عوامل تحقق نیافتن کاربریها با توجه به متون نظری و مصاحبه با سازمان های مجـری در ارتباط با هر نوع کاربری به شرح زیر است : کاربری اداری- انتظامی: حدود ١١ درصد این کاربری در مکان های پیشـنهادی طـرح مسـتقر شده اند، در حالی که حدود ٦٥ درصد مساحت پیش بینیشده را شامل میشـوند.
بـه منظـور ارزیابی نتایج این تلاش ها و اقدامات ، مقالۀ حاضر برنامه ریزی کاربری زمین در یکی از طـرح هـای تفصیلی دهـۀ اخیـر را بـر مبنـای دو شـاخص نیازسـنجی و مکـان سـنجی ارزیـابی کـرد و علـت تحقق نیافتن کاربریهای پیشنهادی شناسایی شده است ."