Abstract:
خداوند متعال در آیه 69 سورۀ یس با منزه خواندن پیامبر اکرم (ص) از «شعر» میفرماید: «وَ مَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَ مَا یَنبَغِى لَهُ إِنْ هُوَ إِلَّا ذِکْرٌ وَ قُرْءَانٌ مُّبِینٌ». این امر که چرا در این آیۀ علاوه بر نفی تعلیم «شعر» به پیامبر اکرم (ص)، حتی ساحت ایشان از شعر منزه دانسته شده، مسالهای است که مفسران آراء متفاوتی را پیرامون آن ارائه کردهاند. این پژوهش با تحلیل واژۀ «شعر» در لغت و اصطلاح و همچنین با اشاره به باورهای عرب عصر نزول نسبت به شعر، آراء مفسران پیرامون این آیه را ارزیابی کرده و به این نتیجه دست یافته که نگرش خاص عرب عصر نزول به شعر و باور به نقش شیاطین در الهام اشعار به شعراء، وجه منزه دانستن پیامبر (ص) و قرآن مجید از شعر میباشد، چرا که نه شیاطین لیاقت وساطت نزول معارف قرآن کریم بر پیامبر اکرم (ص) را دارند و نه برای پیامبر اکرم شایسته است که قرآن کریم را بسان «شعر» از شیاطین دریافت کند.
Machine summary:
"از دیدگاه راغب میتوان چنین برداشت کرد که تفاوت دو وجه یاد شده در تکوینی بودن وجه اول و هنجاری بودن وجه دوم میباشد به این معنا که «ینبغی» در جایی که شیئی یا شخصی به صورت ذاتی و تکوینی اقتضای یک امری را داشته باشد بر وجه اول استعمال میشود و آنجا که به صورت هنجار و ارزش در قالب باید و نباید نسبت به شیئی یا شخصی اطلاق میگردد بر وجه دوم استعمال میشود که به عقیدۀ راغب با توجه به روایات سهو پیامبر در شعر خوانی، واژۀ «ینبغی» در آیه شریفه «و ما علمناه الشعر و ما - منشأ اشتباه آن است که ازهری بعد از نقل دیدگاه خلیل، بدون هیچ اشارهای خودش آیه را به «ما یتسهل له» تفسیر کرده و سپس ابن منظور به خاطر عدم مراجه به اصل کتاب «العین»، دیدگاه خلیل را به همراه اضافات ازهری، به عنوان دیدگاه خلیل در «لسان العرب» مطرح کرده است.
نقد و بررسی این دیدگاه: این دیدگاه گرچه بخودی خود سخنی صحیح و نفی شعر به این معنا از ساحت پیامبر حقیقتی غیر قابل انکار است، اما نمیتواند در تفسیر آیه مورد قبول قرار گیرد چرا که: اولا: بر اساس آنچه در تبیین معنای اصطلاحی شعر بیان شد، در این دیدگاه بین معنای مصطلح در علم منطق و معنای رایج در میان عرب عصر نزول خلط صورت گرفته است، زیرا آنچه معیار در تفسیر آیات قرآن کریم میباشد معنای رایج الفاظ در عصر نزول است، و معنای متفاهم در خصوص شعر نزد آنان، هر سخن دارای وزن و قافیه بوده بدون این که برای محتوا در ماهیت شعر تاثیری قائل باشند."