Abstract:
«کشف‌المحجوب» هجویری و« مصباح الهدایه» کاشانی علی‌رغم اینکه در فاصله زمانی بیش از دو قرن از هم نگاشته شده‌اند؛ عمدتاً در تقسیم‌بندی سبکی، در حوزه سبک نثر مرسل قرار می‌گیرند؛ اما درباره چگونگی امکان این فرضیه چندان تأمل و تتبعی صورت نگرفته است. ما در این نوشتار برآنیم تا ساختار زبانی این دو اثر را از وجوه مختلف تجزیه‌وتحلیل کنیم و با ذکر تشابهات و تفاوت‌های مختصات زبانی آن‌ها نشان دهیم این تقسیم‌بندی چندان هم دقیق نیست و به پژوهش‌ها و تقسیم‌بندی‌های دیگر نیاز دارد؛ بدین منظور ساختار زبانی را به دو گروه تقسیم می‌کنیم: نخست نظام واژگان یا صرفی، با زیرمجموعه‌های بسامد واژه‌ها، اصطلاحات خاص و کاربرد لغات متروک و لغات نو، تبدیلات آوایی و مترادف و دوم نظام دستوری یا ویژگی‌های نحوی با زیرمجموعه‌های کاربرد فعل و شاخه‌های آن (ماضی استمراری، وجه شرطی، ماضی بعید، جدایی بین (ن) نفی و فعل، تقدیم فعل، فعل‌های پیشوندی، حذف فعل و ....) کاربرد حروف و زیرشاخه‌های آن (ب تأکید، با به معنی به، انواع را، انواع ی، مر + اسم+را، اندر و ...) و کاربرد صفت و کاربرد ضمیر با زیرمجموعه‌های آن (او برای غیر جاندار، وی به جای او). در پایان نیز تأثیر صرف و نحو عربی در ساختار زبانی این دو کتاب بررسی خواهد شد.
Machine summary:
ما در اين نوشتار برآنيم تا شباهت ها و تفاوت هاي ساختار زباني اين دو کتاب را بررسي و دقيقا مقايسه کرده ، نشان دهيم تقسيم بندي مألوف چندان دقيق و درست به نظر نمي رسد؛ براي اين منظور، با الهام از مختصات سبکي نثر مرسل ، که در کتاب سبکشناسي مرحوم ملک الشعراي بهار آمده است ، به طور دقيق و مستقل ساختار زباني کشف المحجوب و مصباح الهدايه را با ذکر شواهد و نمونه هايي از هر دو کتاب نقد و بررسي مي کنيم .
اگرچه در اصل و اساس همان بود که در اوايل (دوران ) پيش داشتيم ؛ اما از حيث زبان با آن فاصله بسيار داشت ؛ بدين معني که به کار بردن لغات و ترکيبات تازي در آن ها، مخصوصا در کتاب هاي علمي و بعضي از کتاب هاي عرفاني (مانند مصباح الهدايه ) بي هيچ قيدوبندي معمول بوده است » (صفا، ١٣٧٠: ج ٣: ١١٥٥).
کاربرد واژه هاي عربي اگرچه هردو کتاب به دليل ژانر عرفاني اي که دارند از واژه هاي عربي زيادي استفاده کرده اند؛ اما در اين ميان ، درصد واژه هاي عربي مصباحالهدايه بيشتر از کشف المحجوب است .
اين بحث از ويژگي هاي سبکي دوره است و در کتاب کشف المحجوب بسامد بالايي دارد.
اين مبحث از مشخصه هاي بارز کتاب کشف المحجوب است و بسامد بسيار بالايي دارد.
(همان : ٢٧٩) اين مبحث در مصباح الهدايه بسامد بالايي دارد که از انواع جمع مکسر عربي استفاده کرده است .
(
, 
, 
)
