Abstract:
در سالهای اخیر دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه ایران با کاهش شدید آب مواجه گردیده که این امر نگرانیهایی را به لحاظ پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در جوامع پیرامون به ویژه در مناطق روستایی ایجاد کرده است. هدف تحقیق حاضر، مقایسه پیامدهای اقتصادی خشک شدن دریاچه ارومیه در سکونتگاههای روستایی غرب و شرق پیرامون دریاچه است. نوع تحقیق از لحاظ هدف کاربردی، روش تحقیق (توصیفی- تحلیلی)، برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانهای و میدانی (پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده) استفاده گردید و جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی (میانگین، واریانس و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون t دو گروهی، رگرسیون و کروسکالوالیس) استفاده شده است. قلمرو مکانی این تحقیق از شرق دریاچه شهرستانهای آذرشهر و عجبشیر و از غرب دریاچه شهرستان میاندوآب بوده است. در سرشماری سال 1390 مرکز آمار ایران، شهرستان آذرشهر دارای 31.828 خانوار، شهرستان عجبشیر دارای 18.097 خانوار و شهرستان میاندوآب دارای 73.423 خانوار بوده است که تعداد 93 خانوار از شهرستان آذرشهر، 87 خانوار از شهرستان عجبشیر و 220 خانوار از شهرستان میاندوآب از طریق فرمول کوکران و بر اساس نمونهگیری تصادفی ساده برای انجام تحقیق انتخاب شدند. یافتههای تحقیق نشان داد کاهش سطح آب دریاچه ارومیه، کاهش فرصتهای شغلی در بخش کشاورزی و غیرکشاورزی، کاهش درآمدهای متنوع و پایدار، کاهش زمینههای اشتغال و سرمایهگذاری را در سکونتگاههای روستایی به دنبال داشته است؛ تاثیرات اقتصادی در سکونتگاههای روستایی شرق دریاچه (عجبشیر و آذرشهر) بیش از سکونتگاههای روستایی غربی(میاندوآب) بوده است.
Machine summary:
یافته های تحقیق نشان داد کاهش سطح آب دریاچه ارومیه ، کاهش فرصت های شغلی در بخش کشاورزی و غیرکشاورزی، کاهش درآمدهای متنوع و پایدار، کاهش زمینه های اشتغال و سرمایه گذاری را در سکونتگاه های روستایی به دنبال داشته است ؛ تأثیرات اقتصادی در سکونتگاه های روستایی شرق دریاچه (عجب شیر و آذرشهر) بیش از سکونتگاه های روستایی غربی(میاندوآب ) بوده است .
برخی از تحقیقات انجام شده کل مناطق تحت تأثیر این پدیده را مورد بررسی قرار دادند و برخی نیز ناحیه ای کوچک به طور مثال ولایی (١٣٩٢) در پژوهشی به تحلیل اثرات کاهش آب دریاچه ارومیه در توسعه پایدار روستایی در دهستان مرحمت آباد شمالی شهرستان میاندوآب پرداختند و به این نتیجه دست یافتند که خشک شدن دریاچه ارومیه تأثیرات مختلفی در ابعاد توسعه پایدار روستایی در محدوده مورد مطالعه داشته است که نشان دهنده پایین بودن سطح درآمد حاصل از فعالیت های کشاورزی و غیرکشاورزی و کاهش زمینه های اشتغال و ایجاد تنوع شغلی و تنوع اقتصادی در سطح روستاها، کاهش سطح مشارکت ، اعتماد و انسجام اجتماعی، کاهش کیفیت معابر روستایی و کاهش قدرت نهادهای محلی است .
از پرسشنامه برای سنجش اثرات اقتصادی خشک شدن آب دریاچه ارومیه در روستاهای مورد مطالعه در شهرستان های عجب شیر، میاندوآب و آذرشهر استفاده گردید که در این پرسشنامه ویژگیهای جمعیتی خانوارها، نوع فعالیت اقتصادی خانوارها و وضعیت اراضی کشاورزی، درآمد، میزان سرمایه گذاری، سطح اشتغال و به صورت کلی تأثیرات اقتصادی در سال ٩٣ و ٩٤ مورد بررسی قرار گرفت .