Abstract:
این پژوهش، با هدف بیان تفاوت های تبیین رفتار انسان در پارادیم اسلامی، در مقایسه با سایر رویکردهای روان شناختی انجام شده است. یافته های اولیه، با مراجعه به آیات و روایات و منابع روان شناختی، نشان داد که روان شناسان به دنبال کشف قواعد حاکم بر سازمان روانی انسان بوده اند؛ ولی هر یک با پیش فرض های هستی شناختی، انسان شناختی، ارزش شناختی، شناخت شناسی و روش شناختی خود، به بررسی رفتار انسان پرداخته اند. به همین دلیل، پیروان پارادایم های مختلف حتی افراد درون یک پارادایم، نقطه نظرات متفاوت و گاهی متعارض نسبت به یک موضوع ارائه کرده اند. این واقعیت نشان می دهد راه یابی روان شناس، به گزاره های علمی دربارة رفتار، کاملا رنگ پارادایمی دارد. میزان مطابقت گزاره علمی یا یافته روان شناس درباره موضوع بررسی، به میزان مطابقت مولفه های پارادایمی او با واقع بستگی دارد. به همین دلیل، تبیین رفتار انسان در چارچوب پارادایم اسلامی می تواند: 1. با یافته های روان شناختی متفاوت باشد؛ 2. یافته های روان شناختی در چارچوب پارادایم اسلامی، از صحت بیشتری برخوردار باشد؛ زیرا این پارادایم مبتنی بر منابع وحیانی می باشد.
The present paper aims at explaining the differences of human`s behavior in the realm of Islamic paradigm in comparison with other psychological approaches. To this end، Islamic sources، such as holy Quran and narrations as well as psychological approaches were analyzed. Using a descriptive -analytic method، the preliminary findings were analyzed. The findings show that psychologists want to discover the rules that govern mental organizations. However each psychologist dealt with human`s behavior by ontological، anthropological، axiological، epistemological and methodological assumptions. Due to this، the followers of different paradigms، even the people of the paradigm have some conflicting views on a certain topic. This indicates the fact that scientific statements of the psychologists are paradigmatic. The compliance with the psychological statements or the psychologists` finding about the subject is in relationship with the compliance with paradigmatic components. Explaining human`s behavior within the framework of Islamic behavior can: 1. Be different with the psychological findings، 2. Psychological findings in the framework of Islamic paradigm have more validity. Because this paradigm is based on revealed sources.
Machine summary:
"شکلگیری رویکردهای متفاوت در همة عرصههای علمی، از جمله نمایان شدن پنج رویکرد عمده (زیستی، روانتحلیلگری، رفتارگرایی، شناختی، انسانگرایی) در دانش روانشناسی، ناشی از این است که وقتی روانشناسان از جایگاه پژوهشگر میخواهند نظارهگر خود و سایر افراد انسان باشند و قواعد حاکم بر سازمان روانی آنان را به دست آورند، در پیشفرضها، روشها و ساختارهای نظری با هم تفاوت اساسی دارند.
نقد دیگری که میتوان نسبت به روش تجربی مورد تأکید روانشناسی معاصر مطرح کرد، این است که محققان تجربی در این روش، برای جمعآوری اطلاعات از ابزارهایی همچون پرسشنامه و مصاحبه کمک میگیرند تا به کشف قانونمندیها و ویژگیهای موجود در انسان و چگونگی تغییرات در وی بپردازند.
غافل از اینکه اگر خوب و با دقت کافی، به این روش نگاه شود، معلوم میشود محقق برای گردآوری اطلاعات به طور پنهان و ناخواسته با روش دروننگری، دادههای تحقیق را جمعآوری نموده است؛ زیرا وقتی آزمودنیها میخواهند از ادراکات، احساسات و عواطف خود گزارشی را ارائه دهند و به سؤالهای پرسشگر در مصاحبه پاسخ دهند، یا یکی از گزینههای چندگانه را در یک پرسشنامه علامتگذاری نماید، باید به درون خود رفته و یافتههای درونی خود را با دروننگری و علم حضوری مورد توجه قرار دهد.
Wulff, David M& Psychology of Religion, 1997, Classic and Contemporary View, New York: John Wiley and Sons, chapters 7 and 8."