Abstract:
امروزه مسلمانان اروپا به عنوان بزرگترین اقلیت دینی، به یک واقعیت غیرقابل انکار تبدیل شده اند که نقش مهمی در تحولات این قاره در آینده می توانند داشته باشند. مسلمانان اروپایی اکثرا مهاجرین مسلمانی هستند که از نیمه دوم قرن بیستم به کشورهای اروپایی مهاجرت کرده اند و سپس با اقامت در این منطقه، مانند سایر شهروندان اروپایی از حقوق شهروندی برخوردار شده اند بااین وجود، شواهد موجود نشان می دهد که مسلمانان اروپایی با محدودیت های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مواجه هستند. این مساله از یکسو به دلیل شرایط و ترکیب خاص غیرمنسجم و غیرسازمان یافته مسلمانان اروپایی و از سوی دیگر تحت تاثیر سیاست های دولت های اروپایی و بازنمایی رسانه ای اسلام و مسلمانان شکل گرفته است. دراین میان، عواملی مانند حادثه 11 سپتامبر، اقدامات تروریستی در اروپا مانند حادثه شارلی ابدو و یا اقدامات تروریستی اخیر در پاریس، ظهور جریان های سلفی تکفیری مانند داعش و جذب برخی از مسلمانان اروپایی در این گروه ها نیز بر جایگاه و وضعیت آنان تاثیر بسیاری برجای گذاشته است. این مقاله به بررسی پیش زمینه های تاریخی ، سیاسی و اجتماعی موثر در ساخت هویت مسلمانان اروپا و شرایط کنونی آنان در پرتو تحولات اخیر منطقه ای و بین المللی و سیاست هویت دولت های اروپایی در قبال جامعه مسلمان اروپا پرداخته است.
Machine summary:
نخست؛ این مسأله برای بسیاری از اندیشمندان، دانشگاهیان، مؤسسات فکری و پژوهشی غربی بیشتر بهعنوان یک موضوع روابط بینالملل، سیاست خارجی و مرتبط با مطالعات منطقة خاورمیانه مد نظر بود اما با گذشت زمان، این موضوع بهدلیل وجود اقلیتهایی از مسلمانان در کشورهای غربی و روند روزافزون گرایش به اسلام و در مواردی گرایش به برخی گروههای سلفی – تکفیری در این کشورها و چالشهای بالقوة آن مورد توجه قرار گرفت.
(شیرغلامی، 1388: 395) در این میان، باید توجه داشت که در کشورهای اروپایی، رویکردها و جهتگیریهای مختلفی دربارة شیوة تعامل با مسلمانان این کشورها وجود دارد و آنها نیز تحت تأثیر عوامل متفاوتی؛ اعم از شرایط خاص سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اروپا به این سیاستها پاسخ دادهاند.
بدینگونه که مسلمانان اروپا با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها و بافت هویتی متمایز ارزشها و هنجارهای ملی و اسلامی خود در فضایی قرار گرفتهاند که ساختار حاکم اعم از سیاستهای دولتهای اروپایی یا نگاه منفی شهروندان غیرمسلمان یا بازنمایی رسانهای شرایط آنها، فهم متفاوتی از هویت را به آنها القا میکند.
با این وجود، نگرشها و دیدگاههای متفاوت موجود در غرب نسبت به مسلمانان مهاجر که بعدها بهعنوان شهروندان جوامع اروپایی نیز پذیرفته شدند و بازنمایی رسانهای وضعیت آنها بویژه تأکید بر تفاوت هویتی آنها با سایر شهروندان اروپایی، تردید در پذیرش ارزشها و هنجارهای مورد تأیید غربی توسط مسلمانان اروپایی نیز نقش مهمی در وضعیت کنونی مسلمانان اروپایی دارد که نمیتوان آن را از نظر دور نگاه داشت که در ادامه به بررسی آنها پرداخته میشود.