Abstract:
گویش ولاتی (ولایتی)، در گذشته، در کل منطقه ورنوسفادران شهرستان خمینیشهر، واقع در استان اصفهان، تکلم میشده است؛ ولی متاسفانه، همچون بسیاری از گویشها، بر اثر عوامل مختلف، تا حد قابلتوجهی رو به زوال و فراموشی نهاده و امروزه، تنها به باولگان، یکی از پنج منطقة ورنوسفادران، محدود است. در تحقیق اسماعیلی (1379)، به دستهبندی درونی گویشهای ایران مرکزی و گروهبندی مشترک گویش ولاتی با گویش کلیمیان اصفهان اشاره شده است. ازآنجاکه هیچگونه سند مکتوبی دال بر مقایسة زبانشناختی این دو گویش یافت نشده، در تحقیق حاضر، ساختار افعال زمان گذشتة دو گویش ولاتی و کلیمیان اصفهان بهمنظور یافتن وجوه اشتراک و تمایز آنها مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجة این تحقیق بیانگر شباهت بسیار زیاد دو گویش ولاتی و کلیمیان اصفهان در سطوح مختلف آوایی، واجی و صرفی است. همچنین، ساخت افعال لازم و متعدی در دو گویش، تابع قواعد خاص و متفاوتی است که میتواند گواه بر وجود ساخت کنایی در این گویشها باشد. درمجموع، شباهت قابلملاحظه ساخت افعال در زمان گذشته در دو گویش به حدی است که فرضیة ریشة تاریخی مشترک آنها را مورد تایید قرار میدهد.
Machine summary:
"همچنین در این گویش ، ساختار فعل لازم با فعل متعدی متفاوت است : ستاک گذشته + شناسه فعلی + پسوند استمرار ←گذشتۀ استمراری (لازم ) ستاک گذشته + ضمیر شخصی پیوسته + پسوند استمرار ← گذشتۀ استمراری (متعدی) جدول شمارة ١٠، تفاوت صرفی افعال لازم در این دو گویش را نشان میدهد: جدول شمارة ١٠: گذشتۀ استمراری، فعل لازم فارسی ولاتی کلیمی میگشتم gata-m-e gartâ-un-e میگشتی gata-d-e gartâ-y-e میگشت 8gata-y-e/gata∅ gartâ-∅-e → garta میگشتیم gata-mun-e gartâ-ym-e میگشتید gata-dun-e gartâ-yd-e میگشتند gata-yun-e *gartâ- end-e → gartande پپداست که در گویش کلیمی، همان فرایند آوایی اعمال شده در صورت سوم شخص جمع گذشتۀ ساده ، که پیش تر(بخش ٢,٤ـ١ـ١) به آن اشاره شد، در صیغه های سوم شخص مفرد و سوم شخص جمع این صورت از فعل نیز دیده میشود.
همچنین ، در شناسۀ اول شخص مفرد گذشتۀ نقلی ولاتی، فرایند آوایی حذف صـورت گرفته است (mbe-gata→m be-gata+a*)؛ درحـالیکـه ایـن فراینـد در گـویش کلیمـی جدول شمارة ٢٠: گذشتۀ التزامی، فعل متعدی فارسی ولاتی کلیمی پوشیده باشم be-m-pušte-bu be- m-pušde-bu پوشیده باشی be-d-pušte-bu be-d-pušde-bu پوشیده باشد be-y-pušte-bu be-š-pušde-bu پوشیده باشیم be-mun-pušte-bu be-mun-pušde-bu پوشیده باشید be-dun-pušte-bu be-dun-pušde-bu پوشیده باشند be-yun-pušte-bu be-šun-pušde-bu ملاحظه میشود که فعل حال التزامی از مصدر «بودن » بـه صـورت کـاملا یکسـان در هـر دو گویش تصریف شده است ."