Abstract:
یکی از مهم‌ترین و اثربخش‌ترین جنبه‌های اعجاز بیانی قرآن کریم ، موضوع دقت واژگان این کتاب الهی و رازهای نهفته در چرایی گزینش هر یک از حروف و الفاظ آن است. این موضوع، که بیشتر باید رد پای آن را در مبحث اطناب از دانش معانی پی گرفت، کم‌کم در دهه‌های اخیر جای خود را در مجامع علمی مسلمانان باز کرده است. یکی از فروع این موضوع، بحث عدم زیادت واژگان و در پی آن عدم حشو و اضافه‌گویی در قرآن کریم است. در این مقاله، پس از نگاهی کوتاه به پیشینه موضوع عدم زیادت در قرآن، به بحثی تطبیقی پیرامون عدم رخ‌داد حشو و زیاده‌گویی در این کتاب مقدس پرداخته شده است. در طی این بررسی، زمینه‌های باور به وقوع حشو در قرآن کریم چنین دانسته شده است: هم‌نشینی واژگان مترادف‌نما، هم‌نشینی واژگان لازم و ملزوم، بیان بدیهیات، عطف واژگان عام و خاص بر یکدیگر و تکرار یک واژه.
Machine summary:
اين بحث گاه در کلام دانشمندان علم نحو و بيشتر در قالب حروف زائد نمايان شده و گاه در کاربردهاي چندباره واژگان ، آيات و داستان هاي قرآن کريم مفسران را درگير خود کرده است ؛ اما آنچه اين نوشته بدان توجه دارد، 62 پيش آوردن تصوير از آياتي است که به اشتباه به اضافه گويي و حشو متهم شده اند؛ بدان اميد که گوشه اي از ابعاد معنايي اين آيات شريفه را ـ به دور از پاسخ هاي نظري ـ بازنماييم و با چشيدن شيريني کلام خداوند متعال به کوتاهي خويش در فهم قرآن و ناروايي نسبت هاي داده شده به آن پي ببريم .
٧ متأسفانه قريب به اتفاق مفسران و لغت پژوهان اين دو ريشه را به يک معنا دانسته اند و در توجيه اين هم نشيني جز بيان «تأکيد» مستمسک ديگري نداشته اند؛ اما بايد توجه داشت هرچند باب تفعل ريشه «ولي » به در قرآن کريم ، معناي روي برتافتن است ، باب تفعيل اين ريشه با اصل معنايي آن - که قرب و نزديکي است (جوهري ، ١٣٧٦: ج٦: ٢٥٢٨، ابن فارس ، ١٤٠٤: ج٦: ١٤١)- به معناي روي آوردن موافق است ؛ براي نمونه آيه کريمه «فلنولينک قبلة ترضاها فول وجهک شطر المسجد الحرام و حيث ما کنتم فولوا وجوهکم » (بقره : ١٤٤)؛٨ بنابراين ٧٠ تعبير «يولوکم الأدبار» بدين معناست که «پشت هايشان را متوجه شما مي سازند» و بر همين پايه در عبارت «ولوا مدبرين » (نمل :٨٠) برخلاف نظر مفسران ، نه تنها «مدبرين » حال مؤکده نيست ، بلکه همچون آيه مبارکه «و ما خلقنا السماء و الأرض و ما بينهما لاعبين » (انبياء: ١٦) حال لازمه به شمار مي آيد و ذکر نکردن آن به معنا آسيب مي رساند.
(
, 
, 
)
