Abstract:
از جمله موضوعات مهمی که در آیین دادرسی دیوان بین المللی دادگستری ذکر شده است موضوع دعوای متقابل است. دعوای متقابل یک دعوای مستقل است که توسط خوانده دعوای اصلی علیه دعوای خواهان طرح میشود و ضمن اینکه در ارتباط با دعوای اصلی و درصلاحیت دیوان است، چیزی فراتر از صرف دفاع در مقابل دعوای اصلی است. این موضوع در ماده 80 آیین دادرسی دیوان درج شده است. اما علی رغم تمام تجدیدنظرهایی که بر اساسنامه انجام شده ، سوالات و ابهامات مهمی درباره این ماده مطرح شده است. چراکه ماده مزبور برای اینکه دعوایی واجد خصیصه تقابل شود، صرفا به بیان دو شرط " در ارتباط مستقیم با دعوای اصلی بودن" و " در صلاحیت بودن" اکتفا کرده است. این ماده متعرض آن نشده است که تحت چه اوضاع و احوالی دو شرط مذکور رعایت شده تلقی میگردند. اما دیوان از مجرای رویه خود به خوبی به این سوال پاسخ گفته و ملاک های احراز دعوای متقابل را تبیین نموده است. در رویه دیوان برای احراز ملاک اول به اشتراکات حقوقی، واقعیات موجود ، اهداف حقوقی و برای احراز ملاک دوم به چگونگی واکنش خوانده دعوای متقابل توجه شده است.
Machine summary:
این ماده بیان می‌داشت" هیچ ادعایی به عنوان دعوای متقابل ضمن لایحه دفاعی در نزد دیوان مسموع نیست مگر آنکه مستقیما در ارتباط با موضوع دعوای اصلی باشد که طرف دیگر اقامه کرده است و در صلاحیت دیوان باشد.
(Lopes Pegna, 2015: 733) ثانیا: باعث اعمال هرچه بهتر عدالت میشود؛ چراکه از این طریق به خوانده این فرصت داده میشود که از همان فرایند رسیدگی که خواهان دعوای اصلی منتفع است، او نیز در ارتباط با دعوای مطروحه برخوردار گردد و بدین ترتیب اصل برابری اصحاب دعوی نزد دیوان به خوبی رعایت و تضمین شود (Constantine, 2011: 57).
بررسی معنا و شرایط دعوای متقابل مذکور در ماده 80 در اساسنامه دیوان مبنایی برای دعوای متقابل وجود ندارد، بلکه مبنای آن ماده 80 آیین دادرسی دیوان است که بیان می‌دارد: "دیوان می‌تواند دعوای متقابل را مورد پذیرش قرار دهد در صورتی که ارتباط مستقیمی با موضوع دعوای اصلی داشته باشد و همچنین در صلاحیت دیوان باشد".
نکته دیگری که در ارتباط با شرط در صلاحیت بودن دیوان لازم به ذکر است آنکه، ماده 80 به هیچ عنوان متعرض این امر نشده است که دعوای متقابل باید بر همان مبنای صلاحیتی که دعوای اصلی اقامه شده است، اقامه شود (Thirlway, 1999: 203).
لذا دیوان صلاحیت دارد و اگر هم اعتراضی قابل طرح باشد صرفا نسبت به مسئله در ارتباط بودن دعوا قابل طرح است؛ اما به نظر دیوان، امریکا در دعوای متقابل خود صریحا به اقدامات نظامی اشاره کرده و مدعی شده است که این اقدامات برای تجارت و دریانوردی میان ایران و امریکا خطرناک و زیانبار می‌باشند.
(
, 
, 
)
