Abstract:
بعضی از روایتهای شاهنامه با دیگر منابع متفاوت است. یکی از دلایل این تفاوت، تغییراتی است که در روایتهای حماسی رخ می‌دهد و به بعضی از منابع می‌رسد که یک نمونه از این تغییرات، انتقال یک خویشکاری، عمل و... از شخصی به شخص دیگر است. از نمونه‌های این مقوله، انتقال شکست منوچهر از افراسیاب به دوران نوذر در شاهنامه است. این جنگ که در اغلب روایتهای قبل، هم‌زمان و حتی بعد از فردوسی به منوچهر منسوب بوده، در شاهنامه به دوران نوذر منتقل شده است. در این مقاله سعی شده پس از بررسی روایت‌ها، اصالت آنها و علت این انتقال روشن شود. نتایج پژوهش نشانگر این است که از طرفی منوچهر در گذر زمان، چهره‌ای مینوی یافته و از طرفی، نوذر چهره‌ای منفی پیدا کرده است. بنابراین می‌بایست در آغاز، این شکست در دوران منوچهر بوده و در روایتهای متأخر و نزدیک به عصر فردوسی به دوران نوذر منتقل شده باشد.
Machine summary:
همچنین توس و گشتاسپ از نوذریـان هسـتند ودراوسـتا بـه نیکی از آن ها یاد می شود (نک : آبان یشت ، ٨٤:١٣٩٢-٨٩، ١٢١)؛ تا جایی که تنها یشـتی که به غیر ایزدان اختصاص دارد، به نام گشتاسپ است ؛ اما این دو نفر هـم در شـاهنامه چهره ای کاملا متفاوت با روایت های قدیم تر دارند.
منابع پهلوی درگزیده های زادسپرم که از مهم ترین منابع اساطیری ایران است ، اشـاره شـده در زمـان منوچهر وقتی افراسیاب آب را از ایرانشهر بازمی دارد، سپندارمذ بـرای بـازآوردن آب در خانه ی منـوچهر پیـدا مـی شـود (نـک : گزیـده هـای زادسـپرم ، ١٨:١٣٦٦).
در این منبع نیز به داستان آرش کمانگیر اشاره نشده اسـت ؛ اما به کشته شدن نوذر در زمان منوچهر، کشته شدن اغریرث به دلیل آزادکردن سپاه ایـران در جنگ با منوچهر (نک : همان :١٥٠) و همچنین پادشاهی دوازده ساله ی افراسـیاب بـر ایران در زمان منوچهر اشاره شده : «در این شاهی منوچهر، هنگامی که به پـتش خـوارگر بود، افراسیاب دوازده سال شاهی کرد» (همان :١٥٥).
همچنین منابع مهمی مانند تجارب الامم ، تقویم التواریخ ، زین الاخبار، المعجـم فـی آثار الملوک العجم وتاریخ کامل بزرگ اسـلام و ایـران ایـن جنـگ بـه دوران منـوچهر منتسب و بیشتر داستان آرش کمانگیر را ذکر کرده انـد (نـک : ابـن مسـکویه ، ٦٢:١٣٧٦؛ حاجی خلیفه ، ٢٦:١٣٧٦؛ گردیزی ، ١٣٦٣: ٤١؛ حسینی قزوینی، ٩:١٣٨٣-١٨١؛ جزری ، ١٧١:١٣٧١).
در کتاب های طبقات ناصری ومجمل التواریخ والقصص علاوه بـر ذکـر داستان آرش کمانگیر، جنگ زال و افراسـیاب در دوره ی نـوذر هـم بـه دوران منـوچهر نسبت داده شده است (نک : سراج ، ١٤٠:١٣٦٣؛ مهلب ، بی تـا:٤٣).
(
, 
, 
)
