Abstract:
سعدی، نویسنده و شاعر سده هفتم، گرچه در زمره حقوقدانان جای نمیگیرد و از اساس حوزه فعالیت او بهگونهای نبوده که در ارتباط با جرم و جرمشناسی سخن بگوید و در مسائل حقوقی و قضایی ورود پیدا کند، با وجود این، اظهارنظرهای پراکنده وی در زمینه جرم و گناه، بعضا با دیدگاههای نو که امروزه بهعنوان جرمشناسی مطرح میشوند، سازگاری داشته و در خور بررسی است. شاید بتوان دلیل چنین شباهتی را آن دانست که این علوم درباره نوع «انسان» سخن میگویند و سعدی نیز، بهعنوان یکی از ادیبان مطرح در حوزه انسانشناسی، مباحث دامنهداری پیرامون زندگی جمعی و شیوههای برخورد با اقشار مختلف جامعه را ارائه کرده است. بنابراین، مواردی چون تناسب کیفر با جرم، قطعیت و حتمیت مجازات، پیشگیری، حالت خطرناک، برچسبزنی و معاشرتهای ترجیحی که کارکرد جرمشناختی دارند، در آثار سعدی به فراوانی نمایان است.
نوشتار حاضر آهنگ آن را دارد با تبیین این همسانیها، بارقهها و جلوههایی از جرمشناسی کلاسیک، اثباتی و جامعهشناسی جنایی را در گلستان و بوستان سعدی شناسایی و ارتباط آنها را با آموزههای جرمشناسان و جامعهشناسان بررسی نماید؛ و افزون بر این، با توجه به اینکه برخی اندیشهها در تقابل با یکدیگر قرار داشته و در گفتار سعدی نیز هویدا هستند، چنین موضوعی را تناقض نپنداشته و به عملگرایی او مرتبط نماید.
Machine summary:
"نوشتار حاضر آهنگ آن را دارد بـا تبیـین ایـن هـم سـانیهـا، بارقـه هـا و جلـوه هـایی از جرم شناسی کلاسیک ، اثباتی و جامعـه شناسـی جنـایی را در گلسـتان و بوسـتان سـعدی شناسایی و ارتباط آنها را با آموزه های جرم شناسان و جامعه شناسان بررسی نماید؛ و افزون بر این ، با توجه به اینکه برخی اندیشه ها در تقابل با یکدیگر قرار داشته و در گفتار سعدی نیز هویدا هستند، چنین موضوعی را تناقض نپنداشته و به عمل گرایی او مرتبط نماید.
١. بزهکار مادرزادی هرچند در گفتار سعدی ساختار جسمانی بزهکار در شکل گیری رفتار فرد، برخلاف کلیله و دمنه ،٢ آن چنان مورد توجه قرار نگرفته ، اما در بیتی از او رگه هایی از وجود چنین تفکـری قابـل ردیـابی است : 3 نیش عقرب نه از ره کین اسـت اقتضای طبیعتش این است در حکایتی از گلستان نیز، نمونه ای از این دیدگاه ، کـه انسـان ، بزهکـار متولـد مـی گـردد، دیـده می شود: بین شاه و وزیر درباره کشتن یا قابل تربیت بودن کودک بزه کار اختلاف می افتـد.
برای نمونه ، برخی از نظریه های جرم شناسی ماننـد مکتـب تحققـی بـر پایـه تـوارث و ژنتیک پایه ریزی شده و مکتب های پس از آن به عوامل محیطی توجه نموده اند یـا نظریـه هـای مختلفی در زمینه مختار یا غیرمختار بودن انسان و اصلاح گر یا سرکوب گر بـودن مجـازات ارائـه شده که در گفتار سعدی نیز چنین برداشت هایی مشهود و هویدا است ."