Abstract:
در ﮔﻔﺘﻤﺎنﻫﺎی اﺳﻼمﮔﺮا، ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺟﻬﺖ، ﻣﻌﺎﻧﯽ و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪ ﻫﺎی ﻣﺘﻔـﺎوﺗﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺗﺤﻠﯿﻞ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻻﮐﻼ و ﻣﻮﻓـ ﻪ ﻧﻈـﺎم ﻣﻌﻨـﺎﯾﯽ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎی اﺳﻼمﮔﺮا را در ﻗﺎﻟﺐ ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎی ﻧﻮﮔﺮا، اﺻﻞﮔﺮا، و ﺗﻤﺪنﮔﺮا (ﺑﺎ ﺗﮑﯿـﻪ ﺑﺮ اﺳﻨﺎد ﻣﻮﺟﻮد از ﺳﻮژهﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﻣﺆﺛﺮ در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی آﻧﻬـﺎ) ﺑﺮرﺳـﯽ ﻧﻤـﻮده و اﺳـﻄﻮره و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﺑﺮای ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ را اراﺋـﻪ ﻧﻤـﻮده اﺳﺖ. ﻫﺮﭼﻨﺪ ﻧﺸﺎﻧﮥ ﺑﯿﺪاری اﺳﻼﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺒﻊ و ﺟﻬﺖ اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﺧﺮده ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬـﺎی اﺳــﻼمﮔــﺮا ﻣﻔﺼــﻞ ﺑﻨــﺪی ﺷــﺪه ﺑــﺎ اﯾــﻦ وﺟــﻮد ﺑــﺎ ﺗﻮﺟــﻪ ﺑــﻪ ﻧﻈــﺎم ﻣﻌﻨــﺎﯾﯽ ﻣﺘﻔــﺎوت آﻧﻬــﺎ، اﺳﻄﻮره(ﭼﺸﻢ اﻧﺪاز) و ﺑﺎﯾﺴﺘﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﺮﯾﮏ ﺑﺮای ﺑﻪ ﺛﻤﺮ رﺳﯿﺪن آن ﻣﻄﺮح ﻣـﯽ ﮐﻨﻨـﺪ ﻣﺘﻤـﺎﯾﺰ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس دﺳﺘﺎوردﻫﺎی اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ اﺳﻄﻮرهای ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻤﺎن ﻧﻮﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺮای اﯾـﻦ ﺗﻐﯿﯿـﺮات ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺤﻘﻖ «ﻣﺪرﻧﯿﺘﮥ اﺳﻼﻣﯽ»، اﺳـﻄﻮرة ﮔﻔﺘﻤـﺎن اﺻـﻞ ﮔﺮاﯾـﯽ «ﺑﺎزﮔﺸـﺖ ﺑـﻪ ﺟﺎﻣﻌـﮥاﺳﻼﻣﯽ» (ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺒﮏ ﻣﻮﺟﻮد در ﺳﻨﺖ ﺳﻠﻒ ﺻﺎﻟﺢ) و اﺳـﻄﻮرة ﺗﻤـﺪن ﮔﺮاﯾـﺎن ﻧﯿـﺰ اﯾﺠـﺎد «ﺗﻤﺪن ﻧﻮﯾﻦ اﺳﻼﻣﯽ« ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﺗﺎ ﮐﻨـﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻪاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻫﮋﻣﻮﻧﯿﮏ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻣﺴﻠﻂ ﺷﻮﻧﺪ ﻟﺬا ﭼﺸﻢاﻧـﺪاز ﺗﻐﯿﯿـﺮات اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ در ﻣﻌﺮض رﻗﺎﺑﺖﻫﺎی ﮔﻔﺘﻤﺎﻧﯽ ﻗﺮار دارد.
Machine summary:
این مقاله با استفاده از روش تحلیل گفتمان لاکلا و موفـه نظـام معنـایی خرده گفتمانهای اسلام گرا را در قالب خرده گفتمانهای نوگرا، اصل گرا، و تمدن گرا (با تکیـه بر اسناد موجود از سوژه های سیاسی مؤثر در شکل گیری آنهـا) بررسـی نمـوده و اسـطوره و بایسته هایی که هریک برای تغییرات اجتماعی در جهان اسلام ترسیم میکنند را ارائـه نمـوده است .
نوگرایان متأثر از مفصل بندی هم زمان نشانه های: عقلانیت و ارزشهای اسلامی، علم مدرن و تعامل با غرب در نظام معنایی خود، برای ارائۀ پاسخی مناسب به بحران موجود و بازسازی آرمانی فضای اجتماعی در جهان اسلام اسطوره ای را مطرح میکنند که میتوان آن را «مدرنیتۀ اسلامی» نامید.
اصل گرایان متأثر از نظام معنایی خود و به طور خاص ، متأثر از مسئله شناسی خود از مشکلات پیش روی جهان اسلام برای تحقق این اسطوره بایسته هایی چون بازگشت به سنت و اصول اسلامی، طرد فلسفه و علوم مدرن ، تکفیر، جهاد، مبارزه با غرب و تشکیل خلافت اسلامی را در نظام معنایی خود مفصل بندی نموده اند.
متأثر از این نظام معنایی میتوان گفت اسطوره ای که سید قطب برای تغییرات اجتماعی در جهان اسلام مطرح میکند بازگشت به جامعه اسلامی است و بدین منظور سیدقطب بایسته هایی همچون : درک کفایت و اهمیت سنت ، نصوص و منهج اسلامی، طرد تمام مرده ریگ عقلی(فلسفه و علوم غربی)، طرد جاهلیت مدرن غربی، و بازگشت به ارزشهای اسلامی است .