Abstract:
معناشناسی به عنوان یکی از شاخههای دانش زبانشناسی به تحلیل معنایی واژهها و جملههای یک متن میپردازد و با آن میتوان جایگاه دقیق کلمهها و ترکیبهای آن را از طریق نظام معنایی به دست آورد. یکی از واژههای بسیار مهم قرآنی که از این منظر مورد مداقّه قرار گرفته، کلمة «جهاد» است. این عبارت از مفاهیم پیچیدهای است که از گذشته تا حال مورد توجه مکاتب اسلامی و الهی بوده است و تکرار آن در جایجای قرآن کریم بیانگر اهمیت آن میباشد. با در نظر گرفتن این موارد، گفتار حاضر در پی پاسخ به این دو پرسش است: واژگان همنشین و جانشین واژة جهاد و با ملاحظة این واژگان، مؤلفههای معنای جهاد کدامند؟ لذا با بررسی حدود چهلویک آیه از قرآن کریم و تحلیل کاربردهای واژة «جهاد» از این منظر، چنین به دست آمد که برخلاف رویکرد عمومی که واژة جهاد را مطابق با جنگ (مسلحانه) مفهومگذاری کرده است. این واژه غالباً معنای قدرت و جنگ نرمافزارگونه دارد؛ یعنی تلاش با مفاهیم تئوریک از قبیل قول، وعظ، ارشاد و... . بنابراین، بدین صورت میتوان تبلیغات مغرضان و دشمنان اسلام باطل دانست، بهویژه در عصر کنونی که مبلّغ گسترش اسلام با قدرت زور و شمشیر میباشند.
Machine summary:
با در نظر گرفتن این موارد، گفتار حاضر در پـی پاسـخ بـه این دو پرسش است : واژگان همنشین و جانشین واژة جهاد و با ملاحظۀ این واژگان ، مؤلفه های معنای جهـاد کدامند؟ لذا با بررسی حدود چهل ویک آیه از قرآن کریم و تحلیل کاربردهای واژة «جهـاد» از ایـن منظـر، چنین به دست آمد که برخلاف رویکرد عمومی که واژة جهاد را مطابق با جنگ (مسلحانه ) مفهـوم گـذاری کرده است .
اما واژة «جهاد» از دیدگاه معناشناسی مورد بررسـی قـرار نگرفتـه اسـت ، هرچند در قالب های کتاب جنگ و جهـاد در قـرآن از تـألیف هـای اسـتاد مصـباح یـزدی و بـه صورت یک مفهوم نظری بررسی شده است .
گام دوم ، احصای واژگان همنشین مبتنی بـر روابـط مکملـی (نحـوی)، اشـتدادی، تقـابلی و توزیعی است که در این مرحله ، آن دسته از واژگان همنشین اهمیت بیشتری دارند که از بسامد بالایی در همنشینی با واژة محوری برخوردار باشند که به عنوان مثال ، واژة جهاد با عبارت «فـی سبیل الله » در ١٦ مورد از آیات قرآنی به کار رفته است که نسبت بـه سـایر همنشـین هـا، بسـامد بالاتری دارد و در این مرحله ، همنشین های اصلی کشف می شود و این مرحله ، مبنای گام هـای بعدی قرار میگیرد.
٦ـ١) فی سبیل الله «فیسبیل الله »، ٤٣ بار در قرآن به کار رفته است که از این میان ، تنها در ١٦ مـورد بـه عنـوان یکی از همنشین های مرتبط با «جهاد» همراه شده است (ر.