Abstract:
واژه قانون در دانش حقوقی تداعیکننده مفاهیم متعددی است. واژه قوانین در اصل 138 قانون اساسی پنج بار بهکار رفته است که به نظر میرسد در یک معنا استعمال نشده است. تبیین معانی واژه قوانین در اصل مذکور میتواند در راستای تامین اصل حاکمیت قانون، راهبرد مناسبی را در زمینه مقرراتگذاری دولتی و نظارت بر آنها ترسیم کند. پژوهش حاضر حاکی از آن است که واژه قوانین در عبارات «آییننامه اجرایی قوانین» و «تامین اجرای قوانین» و در ذیل اصل 138 قانون اساسی به معنای قوانین عادی است؛ حال آنکه در عبارات «روح قوانین» و «محدوده قوانین» واژه قوانین به معنای قوانین اساسی و عادی است.
Machine summary:
شورای نگهبان در نظریه شـماره ١٤٩٣ مـورخ ١٣٦٨/١٠/٥ در مقـام صـیانت از قانون اساسی ایراد ذیل را به طرح مصوب مجلس شورای اسلامی وارد کـرد: «مفـاد تبصـره ١ و نیز قسمتی از متن ماده واحده که مشعر بر الزام ارسال آیین نامه و بخشنامه هر یـک از وزیـران نیز نزد رئیس مجلس شـورای اسـلامی اسـت بـا اصـل ١٣٨ قـانون اساسـی کـه صـرفا ارسـال تصویب نامه ها و آیین نامه های دولت را بیان کرده ، مغایر شناخته شـد.
برخلاف ادعای برخی از حقوقـدانان (تـیلا، ١٣٨٣: ٢٩) مبنی بر اینکه ماده واحده قانون نحوه اجرای اصـول ٨٥ و ١٣٨ قـانون اساسـی جمهـوری اسلامی ایران در رابطه با مسئولیت های رئیس مجلس شورای اسلامی (١٤) و آیین نامه اجرایی آن صرفا گستره نظارت ریاست مجلس را ناظر بر تشخیص مطابقت آیین نامـه هـا بـا قـوانین عـادی تلقی کرده اند به نظر میرسد که از قوانین و مقررات مذکور مفهوم صرف قوانین عـادی فهمیـده نمیشود.
طبق این ماده واحده «در مواردی که رئیس مجلس شورای اسـلامی مصـوبات ، آیـین نامـه هـا و تصویب نامه های مقامات مذکور در اصول هشتاد و پنجم و یک صد و سیوهشتم قانون اساسـی را مغایر با متن و روح قوانین تشخیص دهد، نظر وی برای دولت معتبر و لازم الاتباع است و دیـوان عدالت اداری نسبت به این گونه موارد صلاحیت رسیدگی ندارد.
یک وقت هم یک قانونی تصویب شـده و هیئت دولت میبیند که برای اجرای این قانون لازم است که یک بخشنامه و یا آیین نامه ای تهیه بکنـد» (نگـاه کنید به : صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسـی جمهـوری اسـلامی ایـران (تیـر ١٣٦٩)، جلد دوم ، تهران : اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی : ١٣٠٥.