Abstract:
آداب و رسوم سوگواری از وجوه بارز حیات فرهنگی و اجتماعی جوامع در طول تاریخ می باشند، که شناخت آنها می تواند در فهم تاریخ فرهنگی و اجتماعی و نظام اعتقادات و باورهای یک جامعه موثر باشد. ایران قرون نخستین اسلامی، جامعه ای در حال انتقال از نظام اعتقادی و فرهنگی متکی به آیین زرتشت به جامعه ای اسلامی بود و آداب سوگواری به عنوان بخشی از مناسک فرهنگی آیینی که در بطن مناسبات روزمره اجتماعی جای دارد، می تواند معیار گویایی جهت شناخت میزان و سطح تحولات اعتقادی و فرهنگی جامعه باشد. این پژوهش به روش توصیفی تحلیل مرسوم در تحقیقات تاریخی و متکی به داده های متون و منابع دست اول تاریخی انجام شده است. براساس نتایج تحقیق مراسم های سوگواری از منظر آداب و عرف مسلط بر شئون مختلف سوگواری ها مانند، تشییع و تدفین، ایام برگزاری، پوشیدن لباس های خاص، مرتبه سرایی و ... دارای رسوماتی منحصر به ایرانیان بودند که ریشه برخی از آنها به دوران پیش از اسلام برمیگردد، اما از حیث مبانی اعتقادی و آیینی حاکم بر سوگواریف مراسم ها با رعایت موازین اسلامی برگزار می شدند، البته همواره بر آداب سوگواری در
The mourning customs are one of the most signifcant cultural and social issues of
different societies in history that knowing of them could be useful to understand the cultural
and social history and belief system in the society. In the early centuries of Islam, Iranian
society was transferring from a belief system and culture of Zoroastrianism to the Islamic one.
Therefore, the mourning customs, as a part of the culturalĞreligious rituals in everyday social
life could be an explicit criterion in order to understand the beliefs and cultural development
of the society. This research was carried out by using a descriptiveĞ analytical method and
base on the primary sources and texts. According to this research fnding, the mourning
ceremony, in some aspects like the funeral and burial, wearing special clothes and elegy, etc.,
inclusively belonged to the Iranians themselves and its origin turned back to Iran before Islam,
but in terms of beliefs and the mourning rituals, these ceremonies were held in conformity
with Islam. However, it should be mentioned that one can see differences in the mourning
ceremonies of various social groups based on their political, social and fnancial position.
Machine summary:
"از آن جا که مذهب غالب در قرون مدنظر، تسنن بوده ، این پژوهش در واقع آداب سوگواری را در جامعه سنی مذهب ایران ، مورد توجه قرار داده است و در آن از پرداختن به مراسم سوگواری زردشتیان و دیگر اقلیت های مذهبی و همچنین به سوگواری در حکومت شیعه مذهب آل بویه پرداخته نشده زیرا خود نوشتار و بحث دیگری را طلب می کند.
در مرگ امیر نصرناصرالدین ســبکتکین که ســلطان محمود غزنوی امارت نیشــابور را به او داده بود از مردم خواسته می شود تا لباس سیاه بر تن کنند: «یا قوم لیس بیاض الثوب زینتکم و قـد فجـعتم بمولـی کله کرم ردو علیکم جمیـعا فضل لبستکـم ان الحداد علی المفقود ملتزم ٥٨ علاوه بر جامه ســیاه و نیلی ، کبود پوشــیدن هم از رنگ هایی بوده اســت که در عزا و مصیبت استفاده می شده است ٥٩ .
برتولد اشــپولر، برتولد، تاریخ ایران در قرون نخســتین اســلامی ، ترجمه ی جواد فلاطوری ، جلد ١ (تهران : انتشارات علمی و فرهنگی ، ١٣٦٩)، ص ٣٠١.
ابــن اثیــر، همان ، جلد ١١، ص ٤٨٥٩؛ احمدبن محمد ابن مســکویه (١٣٧٦)، تجارب الامم فی اخبار ملوک العرب و العجم ، ترجمه : علینقی منزوی ، جلد ٥، (تهران : انتشارات توس ، ١٣٧٦)، ص ٤١٨؛ محمدبن عبدالملک الهمدانی ، تکمله تاریخ طبری ( بیروت : مطبعه الکاتولیکیه ، ١٩٦١م )، ص ٩٠."