Abstract:
رواﺑﻂ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﯿﻦ اﯾﺮان و ﭼﯿﻦ از ﺳﺎلﻫﺎی ﭘﯿﺶ از ﺗﺄﺳﯿﺲ ﻗﺎﺟﺎرﯾﻪ و در ﺗﻤﺎم ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﻣﯿﻼدی وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ؛ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ اﻣﺮ درﮔﯿﺮی دو ﮐﺸﻮر ﺑﺎ ﺑﺤﺮان و ﻣﺴﺎﺋﻞ داﺧﻠﯽ و ﺗﻀﻌﯿﻒ ﻗﺪرت آﻧﺎن در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺿﻌﻒ ﻧﯿﺮوی درﯾﺎﯾﯽ و ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ دول ﻗﺪرﺗﻤﻨﺪ و ﺳﻠﻄﻪﮔﺮ اروﭘﺎﯾﯽ ﺑﻮد. ﺑﺎ اﯾﻦ وﺟﻮد، ﺗﺮﺟﻤﻪ آﺛﺎری در ﺑﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﭼﯿﻦ و ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ اروﭘﺎﯾﯿﺎن در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص و ﻧﯿﺰ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از رﺟﺎل ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪ ﭼﯿﻦ در ﻗﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﻧﻮﻋﯽ ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﮐﻨﺶﻫﺎ را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ. ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ، ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻋﻠﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮاﮐﺰ رﺳـﻤﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ دوره ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ ﭼﯿﻦ اﺳﺖ. آﯾﺎ روﯾﮑﺮد اﯾﺮاﻧﯿﺎن در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﭼﯿﻦ در ﺗﺪاوم ﻧﮕـﺮشﺗﻤـﺪﻧﯽ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺑﻮده و ﯾﺎ ﻣﺘﺄﺛﺮ از ﺗﺤﻮﻻت ﻣﺪرن و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ دو ﮐﺸﻮر در دﻧﯿﺎی ﻗﺮن ﻧـﻮزدﻫﻢ ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﭼﻪ ﻣﺘﻮﻧﯽ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه و ﻋﻠﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ اﯾﻦ ﻣﺘﻮن ﭼﻪ ﺑﻮد؟ ﺳﻔﺎرشدﻫﻨﺪﮔﺎن و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻣﺘﻮن ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه از ﭼﻪ ﺳﻨﺨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ؟ دﺳﺘﺎورد ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻋﻠّﺖ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺎﻫﺎن ﻗﺎﺟﺎر ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﺘﻮن در ﺑﺎب ﭼﯿﻦ را ﻣﯽﺗﻮان ﻧﻮﻋﯽ ﻋﻠﻘﻪ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﻣﺸﺘﺮک در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻤﺪن ﻫﺎی دﻧﯿﺎی ﮐﻬﻦ، ﺳﯿﺴﺘﻢ و اﻟﮕﻮی اداره ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ در ﻗﺎﻟﺐ اﻣﭙﺮاﺗﻮری و ﻣﻤﺎﻟﮏ ﻣﺤﺮوﺳﻪ، ﺳﻨّﺖﻫﺎ و اﻟﮕﻮﻫﺎی زﯾﺴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺗﺸﺎﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺟﻮاﻣﻊ دو ﻗﻠﻤﺮو و ﻋﻼﻗﻪ ﺑﻪ ﻃﺐ ﭼﯿﻨﯽ و ﺗﺪاوم اﻟﮕـﻮی ﻃـﺐ ﺳـﻨﺘﯽ ﭘﺰﺷـﮑﯽ در اﯾـﺮان ﻗﺎﺟﺎری از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻣﻮاﺟﻬﻪ اﻣﭙﺮاﺗﻮری ﭼﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﺤﺮّﮐﺎت ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آن دﯾﺎر از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ داﻧﺴﺖ.
Prior to the establishment of the Qajar dynasty and during the entire 19th century political relations between Iran and China were non-existent; the reason has been ascribed to domestic crisis in both countries and their decline as a result of buckling under foreign powers due to their weak sea power. Nevertheless، a perusal of translated works on Chinese history and european written travel accounts along with the account of some Qajar dignitaries’ journey to China in the 19th century reveal inconsistent actions and practices. What concerns the current research is to study and analyze the resonation of Chinese history with official Qajar translations. Was the Iranian attitude toward China a continuation of ancient-civilizational thinking، or was it the fruit of modern developments and and roughly similar issues of the countries in the 19th century? Who ordered the translations، and، who read them? The findings suggest that the reason for Qajar Kings’ interest in the translation of the texts on China could be found in a common historical tie، manifested in the form of ancient civilization، the Imperial rule، guarded (Mahrousah)territories، social patterns and tranditions of life، commonalities in the two territories and the great appeal of Chinese medicine for Iranians on the one hand، and، the Chinese crackdown on Muslim movements in her territory on the other hand، piqued Nadir al-din Shah’s sensitivity to the issue of China.
Machine summary:
"چین شناسی ایرانیان در پرتو ترجمه های دوره قاجاریه 1 امیر محمد احمدزاده چکیده روابط سیاسی بین ایران و چین از سال های پیش از تأسیس قاجاریه و در تمام قرن نوزدهم میلادی وجود نداشت ؛ علت این امر درگیری دو کشور با بحران و مسائل داخلی و تضعیف قدرت آنان در نتیجه ضعف نیروی دریایی و مواجهه با دول قدرتمند و سلطه گر اروپایی بود.
آیا رویکرد ایرانیان در مواجهه با چین در تداوم نگـرش تمـدنی- باستانی پیشین بوده و یا متأثر از تحولات مدرن و مسائل مشابه دو کشور در دنیای قرن نـوزدهم صـورت گرفته است ؟ چه متونی ترجمه شده و علل توجه به ترجمه این متون چه بود؟ سفارش دهندگان و مصرف کنندگان متون ترجمه شده از چه سنخی بودند؟ دستاورد تحقیق نشان میدهد که علت توجه شاهان قاجار به ترجمه متون در باب چین را میتوان نوعی علقه تاریخی مشترک در قالب تمدن های دنیای کهن ، سیستم و الگوی اداره سرزمینی در قالب امپراتوری و ممالک محروسه ، سنت ها و الگوهای زیست اجتماعی، تشابه شرایط و مسائل جوامع دو قلمرو و علاقه به طب چینی و تداوم الگـوی طـب سـنتی پزشـکی در ایـران قاجاری از یک سو و مواجهه امپراتوری چین با تحرکات مسلمانان آن دیار از سوی دیگر دانست .
ب ) دوره قرون اولیه اسـلامی؛ روایـت پـردازی ایرانیـان از چـین بـرای معرفـی و شناساندن آن قلمرو به مخاطبان جامعه خود به دوره پس از اسلام بازمیگردد، هر چنـد که موضوع و مسأله این روایت های شاعرانه به وقایع و حوادث دنیـای باسـتانی از جملـه داستان افسانه گونه رهسپاری اسکندر مقدونی به چین و یا لشکرکشی خاقـان چـین بـه جنگ بهرام مربوط است که مورد توجه ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه قرار گرفته اسـت (فردوسی، ١٣٧٣: ٢٢٤١/٧-٢٢٣٩ )."