Abstract:
هدف از انجام این پژوهش تبیین جغرافیای تاریخی دریای خزر و خلیج فارس با تکیه بر کتاب نخبهالدهر فی
عجائب البروالبحر میباشد. نویسنده این کتاب شمس الدین محمد بن ابیطالب انصاری دمشقی است. وی اثر خود را مشتمل بر نه باب و هر باب را مشتمل بر چندین فصل قرار داده که خلیجفارس و دریای خزر در آن دارای برجستگی ویژهای میباشند. نخبه الدهر از جمله آثار جغرافیای تاریخی مربوط به عصر ایلخانان میباشد؛ که مولف در آن علاوه بر وصف خلیج فارس و دریای خزر به موقعیت رودها، جزایر، اقوام مستقر در سواحل این دو دریا و بیان ویژگیها و شگفتیهای آن میپردازد. اهمیت این موضوع از یک طرف به خاطر نقشی است که دریای خزر و خیلیج فارس در تاریخ ایران چه در گذشته وچه امروز ایفا کرده اند ومیکنند. و از طرف دیگر به خاطر اهمیت کتب جغرافیایی در شناخت مسائل تاریخی میباشد. این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع - کتابخانه ای معتبر انجام شده است. و نتیجه ای که از آن حاصل شده حاکی از عنایت ویژه جغرافینگاران به خلیج فارس و دریای خزر و شرح کامل جغرافیای تاریخی آنها می باشد.
Machine summary:
"مکان ها و اقوام ساکن در کناره ها و سواحل دریای خزر در کناره دریای خزر مناطق و مکان هایی وجود دارد که از نظر تاریخی، جغرافیایی و سیاسی اهمیت فراوانی داشته و دارند که در ادامه از دیدگاه انصاری دمشقی و سایر مورخان به آنها میپردازیم : دربند ابن بکران در اثر خویش تحت عنوان جهان نامه درباره این منطقه میگوید: «از بناهای عظیم نیز باب الابواب است و آن شهر "دربند خزر" را گویند، که یک جانب او کوه است که آن را جبال "قبق " گویند و دیگر جانب دریا یعنی بحیره آبسکون و دو دیوار باره ی این شهر از کوه درآمده است و به دریا در شده و این دیوارها از سنگ است و گویند آنچه در دریاست ارزیز می گداخته اند و فرو می ریخته تا با سطح آب برابر شده است ، آنگاه به سنگ برآورده اند و این این دو دیوار چندان که به دریا در می شود تنگ تر می شود و به هم نزدیک می آید، تا بعد میان ایشان به اندکی باز آید و کسی که از جانبی فرا رسد، به میان این دو دیوار درآید و می آید تا به نزدیکی میان بازار و بر طرف این دو دیوار زنجیری بسته اند ازین دیوار تا بدان ، به جهت این تا کشتی به اجازت و علم ایشان درآید و بیرون شود»(ابن بکران ، ١٣٤٢: ٨٢-٨١)."