Abstract:
اسلام آیینی انسان محور است و این انسان محوری را با ابزار گوناگون نمود میبخشد. یکی از ابعاد وجودی انسان در این آیین، رویکرد معرفت شناختی نسبت به او است که شناخت او را تا سر حد لازمه ای در جهت معرفت الله ارتقا میدهد. اساس این ادعا عقل انسان است که مقدمه خلیفه اللهی او بشمار میآید و از این منظر، واجد ارزش میباشد. به نظر میرسد بتوان معماری را به عنوان یکی از ملموس ترین ابزار تعقل بکار بست و از پارامترهای سازنده کالبد در جهت اندیشه بهره جست. در این میان طبیعی است که معماری فضایی که ماهیتا در راستای معارف دینی طراحی میگردد، نقش برجسته تری ایفا خواهد نمود و مسجد، مصداق تام این مقوله است. بنابراین پژوهش حاضر با فرض امکاندهی بنای مسجد در جهت تعقل، روش توصیفی استنادی را در حوزه مبانی نظری با تکیه بر حکمت اسلامی به کار جسته و یافتههای خود را در دو گروه مساجد تاریخی و معاصر شهر تبریز آزمون سازی مینماید. به واقع کالبد و پارامترهای معمارانه به عنوان متغیرهای مستقل و تعقل و تفکر متغیر وابسته پژوهش در نظر گرفته شده اند. آزمون سازی به دو ابزار میدانی و انسانی انجام یافته و علاوه بر پرسش نامه و تبیین نظرات مخاطبین، ارزیابی میدانی نمونه ها توسط خود محقق نیز ارائه دهنده نتایج بوده است. دست آورد پژوهش نشان میدهد که هرچند نمونه های تاریخی و معاصر در حیطه پاسخ به پارامترهای تعقل، عملکرد نزدیک به هم و تقریبا مشابه دارند؛ لیکن نمونه های سنتی در حوزه تعقل انفرادی کارآیی مطلوب تری نشان می دهند. از طرفی دیگر تعقل انفرادی موثرترین پارامتر در تعقل بشمار می آید و لذا میتوان گفت در کلیت تعقل و در نگاهی کلی، مساجد سنتی نمونه های موفقتری در امر تعقل محسوب می شوند.
Machine summary:
واژگان کلیدی: معرفت، ابزار معرفت، تعقل، مسجد مقدمه نیاز به پرستش که همانند دیگر خواسته های فطری به صورت بالقوه در وجود آدمی نهادینه شده است؛ به منظور بالفعل شدن نیازمند بستری است که در متون دینی تحت عنوان شناخت و معرفت از آن یاد می گردد.
سوالات تحقیق را می توان بر این اساس استوار نمود که: 1- چگونه می توان از معماری مسجد در جهت تعقل بهره جست؟ 2- انسان محوری از بُعد تعقلی در معماری مساجد به چه میزان است؟ که در راستای پاسخ به این سوالات، فرضیات زیر مطرح است: 1- معماری مسجد، می تواند یکی از تجلیات علم مرکب، معرفت به معرفت و فراهم کننده بستری مناسب برای تعقل باشد.
حوزه های شناخت و ادراک در نهاد انسان در سه بُعد حس، عقل و قلب تبیین می گردد که این پژوهش، عقل را برای مطالعه خود برگزیده و پس از واکاوی کارکردهای ان، حوزه نظری را انتخاب نموده و از نگاه علامه طباطبایی در ذیل تفسیر آیه ...
به همین منظور کلام علامه طباطبایی را در راستای ارزیابی شیوه های تفکر به عنوان متغیرهای خود برگزیده و در کالبد مساجد به بررسی وجود سه حوزه برای فضاهای خلوت جهت تمرکز و تعقل درونی، فضای مباحث گروهی با در نظر گرفتن تمهیدات صوتی و ...
Comparative study of Man’s position in architecture based on epistemic approach and from intellectual aspect in historical and contemporary mosques of Tabriz metropolis Abstract: Islam is a man-oriented religion and it reveals the maxim with various tools.