Abstract:
حکومت عثمانی در سده دهم هجری –که نقطه عطف آن، دورة سلیم اول و سلیمان قانونی بود - در بسیاری از بخش های درباری، اداری - دیوانی، نظامی، هنری و تجاری به پیشرفت و توسعه یافتگی رسید که در این توسعه یافتگی، عوامل متعددی دخیل بوده است. در این پژوهش، نقش ایرانیان در کتابت هنری و دیوانی عثمانی، به عنوان یکی از متغیرها و عوامل تحول و توسعه یافتگی عثمانیان در این سده، مدنظر قرار گرفته است . با بررسی اسناد و منابع تاریخی و بهره گیری از پژوهش های مربوطه، مشخص شده است که کاتبان ایرانی در دو بخش مرتبط با کتابت (کتاب آرایی و نوشته های دیوانی) نقش آفرینی کردند. افزایش شمار کتاب ها با استنساخ کتب مذهبی، ادبی، تاریخی و علمی، ابداعات هنری و انتقال میراث هنری ایرانی، تقویت انشای درباری و تامین نیروهای کارآمد دیوانی از جمله فعالیت های کاتبان ایرانی بود که به تقویت، تحول و گسترش کتابت درباری انجامید. این تلاش ها در کنار سایر اقدامات در بخش های مختلف حکومتی، سرانجام شکوه دربار عثمانی را در سدة دهم هجری رقم زده است.
Machine summary:
"این پژوهش بر آن است تا با استفاده از منابع تاریخی (با اتکای بیشتر بـر کتـب تـراجم و تذکره و دفترهای اهل حرف ) و پژوهش های جدید مربوطه به نقش کاتبان ایرانی در تحول و توسعة کتابت درباری عثمانی در دورة سلیم اول و سلیمان قانونی (کـه دورة طلایـی عثمـانی و بزرگترین جهش در توسعة تشکیلات حکومتی بود) بپـردازد.
میرعلم بخاری ،١ مهدی فکاری شیرازی که خطاط و ماهر در بلاغـت خوانـده شـده اسـت ،٢ محی الدین محمدبن محمدبن محمد بردعی که در داشتن خطی خوش و مهارت در انشای فارسی و عربی و نیز سرعت در کتابت شهره بود،٣ ادایی شیرازی که از کاتبان و خطاطان متعین بود، فتح الله عارف که منشی بود و در قلم دیوانی مهارت داشت ،٥ قاضی زاده اردبیلی کـه در حسـن خط و انشاء چیره دست و کاتب برگزیدة نستعلیق بود٦ و سرانجام ادریس بدلیسی که علاوه بر تصدی انشای آق قویونلوها، شماری از مکتوبات حکومتی و فتحنامه های مصر و شـام (ارسـالی به شروانشاه و خان های ماوراءالنهر) با انشای او از دورة عثمانی بـه جـای مانـده ٧ و در ثلـث ، 8 نسخ ، نستعلیق ، دیوانی و چپ نویسی استاد بود.
به دیگر سخن ، کاتبان ایرانـی ، متشـکل از ٤ نفر کاتب دیوان ، ٢ نفر محاسبه چی ، ٢ نفر کاتب خزانه و ٢٦ نفر مؤثر در انشاء عثمـانی و یا با وظایف نامعین و نیز ٢٠ تن در کتابت هنری عثمانی با نقش آفرینی خود، سبب افزایش شـمار آثار کتابی موجود در دربار عثمانی ، انتقال میراث ایرانی به قلمرو عثمانی ، ابداع روش های جدیـد در خطاطی ، تأمین نیازهای دیوانی حکومـت و تقویـت انشـای دربـاری عثمانیـان شـدند و ایـن تلاش ها علاوه بر تقویت هنر کتاب آرایی عثمانی و توسعة بخش های دیوانی -مـالی ، بـه افـزایش شکوه دربار عثمانی در عصر احتشام و اقتدار انجامید."
(
, 
, 
)
