Abstract:
باوجود مطالعات و کاوشهای اخیر صورتگرفته در تعدادی از محوطههای پیشازتاریخ در استان کردستان، این منطقه در مقایسه با همسایههای شمالی و جنوبی خود، از نظر این مطالعات ناشناختهتر باقیمانده است. از جمله دورههای کمتر شناخته شدهی پیشازتاریخ استان، دورهی مسوسنگ میباشد. این درحالی است که تپهها و محوطههای زیادی از این دوران در جایجای استان تاکنون شناسایی شده است. از جمله کلیدیترین آثار شناسایی شده از این دوران، تپه «گریاشان» در حاشیهی جنوبشرقی سنندج است. براساس بررسیهای صورتگرفته، این تپه سفالهای شاخص هر دو دورهی مسوسنگ میانی و جدید را داراست. تپه در حاشیهی یکی از رودخانههای دائمی سنندج بهنام «قشلاق» جای دارد. هدف از این نوشتار، معرفی این اثر پیشازتاریخی در حوالی شهر سنندج و نیز بررسی گاهنگاری آن از طریق مطالعات نمونهبرداری از سفالهای سطحی و مقایسه آنها با سایر محوطههای همدوره در غرب کشور است. مسأله و سؤال اصلی تحقیق مورد نظر این است که چه نوع مشابهتهایی بین سفالهای این محوطه و سایر محوطههای همدوره در نواحی مجاور وجود داشته است؟ از نظر گاهنگاری سفالهای این محوطه در چه مقطعی از افق فرهنگی پیشازتاریخ زاگرس قرار میگیرند؟ شباهتهای انکارناپذیر سفالهای این تپه با سایر محوطههای زاگرس و نیز شباهت الگوی پراکنش محوطههای این دوره در منطقهی سنندج با مناطق همجوار، نمیتوانسته تصادفی باشد و مطمئناً در نتیجهی برقراری ارتباط ساکنان محوطه با مناطق همجوار در دوران پیشازتاریخ دارد؛ البته، تنها بررسیهای سطحی جوابگوی مشخص کردن چگونگی نوع ارتباطات نبوده و کاوشهای باستانشناختی در مشخص کردن نوع این ارتباطات سودمند خواهد بود.
Machine summary:
مسـأله و سـؤال اصلــي تحقيــق مــورد نظــر ايــن اســت کــه چــه نــوع مشــابت هايي بيــن ســفال هاي ايــن محوطــه و ســاير محوطه هــاي هــم دوره در نواحــي مجــاور وجــود داشــته اســت ؟ از نظــر گاهنـگاري سـفال هاي ايـن محوطـه در چـه مقطعـي از افـق فرهنگـي پيش ازتاريـخ زاگـرس قـرار ميگيرنـد؟ براسـاس بررسـي و مطالعـات صـورت گرفتـه بـه نظـر ميرسـد کـه ارتبـاط قابل توجهــي بيــن ايــن منطقــه و ســاير محوطه هــاي هم افــق خــود در غــرب کشــور وجــود داشــته و آن چــه کــه تحت عنــوان : «فرهنــگ ســفال هاي نخــودي منقــوش دوره ي مس وسـنگ ميانـي» در سـاير نقـاط رايـج بـوده ، در منطقـه ي مـورد بررسـي نيـز گسـترش داشـته اسـت .
طــي بررســيهايي کــه پيش تــر صــورت گرفتــه اســت ، فقــط از واژه هــاي کلــي «پيش ازتاريــخ » بــراي دوره بنــدي ســفال هاي ســطحي ايــن تپــه اســتفاده شــده بــود؛ امــا در بررســيهاي اخيــر نگارنــدگان ، مشــخص گرديــد کــه آثــار پيش ازتاريـخ تپـه ، شـامل دو دوره ي مس وسـنگ ميانـي و جديـد اسـت ، کـه در ايـن جسـتار نتايــج آن بــه بحــث گــذارده خواهــد شــد.
بررسي سفال هاي تپه گرياشان براســاس بررســيهاي ســطحي صورت گرفتــه در تپــه گرياشــان ، ســفال هايي از دوران (به تصویر صفحه مراجعه شود) پيش ازتاريــخ (مس وســنگ ميانــي و جديــد)، آهــن ، دوران تاريخــي و اســلامي در ســطح تپــه پراکنـده شـده اسـت کـه نشـان از توالـي اسـتقراري چنديـن دوره ايـي تپـه اسـت ؛ امـا آن چـه کــه در ايــن مقالــه مــورد بررســي و توجــه قــرار گرفــت ، تنهــا دوره ي مس وســنگ آن اســت .