سازمان فضایی و گاهنگاری شهر ناتل با اتکاء به منابع تاریخی و شواهد باستان شناسانه Journal Article

Writer: مهاجری نژاد، عبدالرضا ؛ کریمیان، حسن ؛ سقایی، سارا ؛

پژوهش های باستان شناسی ایران بهار 1396 - شماره 12 ، الف (Ministry of Science/ISC (‎15 page(s) - From 245 to 259 )

Keywords: شهر اسلامی شهرهای طبرستان شهر ناتل پادوسبانان هــ ارگ شـهر شــهر ناتــل بـا بـه

Abstract:

شهر ناتل، یکی از شهرهای مشهور سده‌های اولیه‌ی اسلامی شمال رشته‌کوه البرز بوده که ویرانه‌های آن در میان جنگل‌های دهستان ناتل‌کنار (شهرستان نور) و در مجاورت روستایی با همین‌نام شناسایی شده است. با اتکاء به منابع تاریخی، این شهر در دوره‌ی عباسیان از بزرگترین شهرهای طبرستان محسوب می‌شد و دارای پادگان نظامی بوده است. اهمیت ناتل در نیمه‌ی دوم سده‌ی سوم هـ.ق. به حدی بوده که «حسن ‌بن ‌زید علوی»، در مسجد جامع آن، از مردم منطقه برای تشکیل حکومت شیعه‌ی زیدی بیعت گرفت. با توجه به نقش کلیدی این شهر در ایجاد ارتباط میان تمدن‌های شمال ایران، انجام مطالعات باستان‌شناسی در آن ضرورتی مضاعف می‌یابد. از آن‌جایی‌که ناتل کاملاً تخریب شده است، پرسش‌هایی درخصوص زمان حیات، فرم و عملکرد و تاریخ اضمحلال آن قابلیت طرح می‌یابد. در پژوهش حاضر، ضمن پاسخ به این پرسش‌ها، سازمان فضایی و الگوی استقراری شهر نیز بازیابی شده است. بدین‌منظور، کلیه اطلاعات مرتبط با این شهر از منابع مکتوب استخراج شد تا در تطبیق با نتایج مطالعات باستان‌شناسی به‌روش توصیفی-تحلیلی مورد استفاده قرار گیرند. به‌منظور تعیین فرم و ساختار فضایی این شهر، مطالعات میدانی به‌وسیله‌ی نگارندگان انجام شد که از آن‌جمله می‌توان به دو فصل کاوش در سال‌های 1387 و 1389 و بررسی سطحی سیستماتیک در سال 1392 اشاره نمود. در نتیجه‌ی این مطالعات مشخص شد که اگرچه شهر دارای پلان هشت‌ضلعی نامنظم و متفاوت از شهرهای فلات‌مرکزی ایران بوده، اما در محله‌بندی آن از الگوی رایج شهرهای مرکزی ایران (ارگ، شارستان و ربض) تبعیت شده است. در طراحی شهر ناتل، از رودخانه‌ی «شیم‌رود» در تحکیم استحکامات دفاعی جنوب‌شرق آن بهره برده شده و با حفر خندقی به‌موازات سایر دیوارها، سیستم دفاعی آن کامل شده است؛ هم‌چنین، امنیت دیوارهای دفاعی ارگ حکومتی ناتل به‌وسیله خندقی جداگانه تأمین می‌شد.

Machine summary:

com تاريخ دريافت : ١٣٩٤/٠٤/٢٠، تاريخ پذيرش : ١٣٩٥/١٠/١٤ (از ص ٢٤٥ تا ٢٥٩) چکيده شـهر ناتـل ، يکـي از شـهرهاي مشـهور سـده هاي اوليـه ي اسـلامي شـمال رشـته کوه البـرز بــوده کــه ويرانه هــاي آن در ميــان جنگل هــاي دهســتان ناتل کنــار (شهرســتان نــور) و در مجـاورت روسـتايي بـا همين نـام شناسـايي شـده اسـت . باوجـود ذکـر نـام ايـن شـهر در منابـع تاريخـي و جغرافيايـي شـمال ايـران ، پرسـش هايي درخصـوص زمـان حيـات ، فـرم و عملکـرد اصلـي آن ، قابليـت طـرح يافتـه اسـت ؛ به عبـارت ديگـر، در پژوهـش حاضـر، تـلاش شـد تـا بـه ايـن پرسـش پاســخ داده شــود کــه شــهر ناتــل در چــه ادواري آبــاد بــوده و اســتقرار آن در چــه زمانــي و بـه چـه دليـل از بيـن رفتـه اسـت ؟ هم چنيـن معلـوم گردانـد کـه ايـن شـهر از چـه سـازمان فضايـي بهـره بـرده و چيدمـان محله هـاي آن از چـه الگويـي تبعيـت مينمـوده اسـت ؟ در اين خصـوص ، فـرض بـر آن بـود کـه شـهر ناتـل بـه سـبب توسـعه توسـط حاکمـان شـيعي و هم چنيــن موقعيــت جغرافيايــي ويــژه اش ، از فــرم و ســاختار فضايــي متفاوتــي نســبت بــه شـهرهاي فلات مرکـزي ايـران برخـوردار بـوده اسـت . ٣) مناطق مسکوني الــف ) منطقــه ي درون تأسيســات دفاعــي (شارســتان ) ناتــل : بــا توجــه بــه انباشــت هاي آجــر، قلــوه ســنگ و ســفال هاي بامپــوش کــه به صــورت پراکنــده ، به ويــژه در بخـش جنوبـي و جنوب غربـي ارگ قابـل مشـاهده اسـت ، بـه احتمـال بسـيار زيـاد ميتـوان ايــن محــدوده را منطقــه ي مســکوني اصلــي شــهر (شارســتان ) دانســت .

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: