Abstract:
با نگاهی ژئوپلیتیکی به مسائل ایران و کشورهای اسلامی پیرامونی آن، مشخص میشود که هر اقدامی در ایران، بهمثابه کانون مذهب شیعه، کشورهای اسلامی پیرامونی را که به حوزه نفوذ ایران تعلق دارند، متاثر میکند. با شناخت بیشتر عوامل اثر گذار در این حوزه، ایران میتواند توجه بیشتری را در رفع امور و مسائل موجود در کشورهای اسلامی پیرامونی داشته باشد. اما فضای سرزمینی ایران خود به فراخور جغرافیا و تاریخ پیچیده آن، دربردارندهی مسائل گوناگون ژئوپلیتیکی است که میتواند در روابط ایران با کشورهای پیرامونی، تاثیرگذار باشد . بررسی و مطالعهی دقیق این مسائل، یکی از ضروریات جهت مناسبات پایدار و سازنده با همسایگان اسلامی است.زیرا بنا بر حدیث امام صادق(ع) که به نقل از پیامبر اکرم میفرمایند: «من اصبح و لم یهتمّ بامور المسلمین فلیس بمسلم»؛ که جوهرهی اصلی این حدیث اشاره دارد به اینکه انسان نسبت به بشریّت مسئول است .در این راستا، تحقیق حاضر با اتخاذ یک رویکرد علمی در استفاده از دیدگاههای نظری در زمینهی عوامل اثر گذار بین کشورها به بررسی عوامل ژئوپلیتیکی واگرای اثر گذار در روابط ایران و کشورهای اسلامی پیرامونی پرداخته که بصورت ترکیبی، یعنی توصیفی – تحلیلی و پیمایشی و با بهره گیری از مطالعات کتابخانهای و میدانی از طریق پرسشنامه و تکنیک MCDM (از نوع) AHPدر صدد پاسخگویی به این سوال است که، مهمترین عوامل ژئوپلیتیکی واگرای اثرگذار در گسترش نفوذ ایران در کشورهای اسلامی پیرامونی بر حسب اولویت کدامند؟
در نتایج حاصل از پژوهش حاضر، مجموعا 11 عامل واگرا شناسایی شده و در اولویت بندی آنها در زمینهی ایجاد تنش نیز، عامل A8"(تعارضات ایدئولوژیک)" به عنوان مهمترین عامل واگرا بین ایران و کشورهای اسلامی پیرامونی در اولویت اول قرار گرفت.
Machine summary:
برخوردار می باشد که زمینه های بروز تنش و منازعه در سطوح محلی ، ناحیه ای ، ملی و منطقه ای را فراهم می نمایند فصلنامه علمی -پژوهشی که به عنوان موانع گسترش نفوذ ایران در کشورهای اسلامی همسایه محسوب میشوند و در ابعاد مختلف سیاسی ، اقتصادی ، فرهنگی - اجتماعی و امنیتی دارای کارکرد می باشند و به لحاظ ماهیت ، هرکدام از این عوامل واگرا مربوط به یکی از چهار بعد هستند.
جدول ١: میزان ارجحیت عوامل تنش آفرین بین ایران و کشورهای اسلامی پیرامونی ابعاد (معیارها) پارامترها (عوامل ) اعتبار ضریب ارجحیت وزن نسبی اختلافات مرزی 0/452 4/29 4/01 ادعاهای ارضی 0/478 4/61 4/29 تعارضات ایدئولوژیک 0/492 5 5/99 سیاسی موانع سیاسی 0/483 4/77 4/85 حمایت از اقلیت ها و تحرکات سیاسی - مذهبی داخلی ٤/١١ ٤/٣٤ ٠/٤٦٦ توسط کشور همسایه منابع و ذخایر مشترک 0/251 2/06 0/130 اقتصادی ربودن آب علیای رود توسط کشور فرادست ٣/٥٠ ٣/٣١ ٠/٤٢١ فرهنگی قومیت (گسترش فضایی گروههای قومی در دو سوی مرز)٣/٩٠ ٤/٠٦ ٠/٤٣٣ حضور رقبای فرامنطقه ای ایران در کشورهای پیرامونی ٤/٥٥ ٤/٧٢ ٠/٤٨٢ امنیتی تروریسم در منطقه و پیرامون ایران 0/430 3/86 3/78 تغییر مسیر رودخانه های مرزی 0/208 2/02 0/121 منبع : یافته های تحقیق غربالگری و تعیین اهمیت عوامل ، نشان دهنده ی کمترین و بیشترین میزان عددی و وزن عوامل بر حسب نتایج پرسشنامه سنجش ارجحیت است .