Abstract:
مدرنیته که برایند نهضت اصلاح دین، رنسانس و انقلاب صنعتی به شمار می رود، بر دو رکن علم و آزادی استوار شده است. هدف نهضت اصلاح دین آن بود که ایمان مذهبی را با علم و آزادی آشتی دهد. آزادی دین از سوی کسانی مطرح شد که دغدغه ایمان مذهبی مردم را داشتند. به باور آنان، چون هدف دین ایمان واقعی است ، اجبار بر پذیرش دین به نفاق می انجامد و ایمان راستین با اکراه حاصل نمی شود. آزادی دین و اعتقاد از دیرباز، یکی از آرمان های اصلی مصلحان اجتماعی بوده است و گفتمان حقوق بشر ابتدا در زمینه آزادی دین مطرح شد و به تدریج به حقوق و آزادی های اساسی گسترش یافت.
متفکران مسلمان اعتقاد دارند که مباحثات راجع به تعارض ایمان با علم و آزادی به تجربه کلیسایی در غرب محدود می شود و شکوفایی تمدن اسلامی ثمره پاسداشت این دو ارزش انسانی است. تا جایی که به آزادی دین مربوط می شود، قرآن کریم با صراحت اجبار و اکراه را در پذیرش دین منتفی می داند و تاکید دارد که ایمان در رضایت قلبی و اراده آزاد ریشه دارد. بااین حال، در فقه اسلامی مواردی مانند احکام ارتداد وجود دارد که با اصل آزادی دین و اعتقاد سازگاری ندارد. کتاب اندیشه و ایمان در آزادی کوششی برای تبیین ابعاد مختلف این موضوع مهم از منظر فقهی است و این نوشتار کوتاه می خواهد میزان توفیق نویسنده را در معرض داوری خوانندگان قرار دهد.
Machine summary:
نظـر بـه اين کـه نويسـنده در فصـل اول مبـادي معرفتـي آزادي ديـن و عقيـده را از منظـر اسـلامي بررسـي نکرده اسـت و نيــز بــا توجــه بــه حجــم مطالــب فصــل چهــارم ، ايــن امــکان وجــود داشــت کــه مطالــب فصــل چهــارم در فصــل اول ارائــه شــود.
هرچنــد مناســب بــود نويســنده بــراي خواننــده معلــوم و مشــخص کنــد کــه ايــن اثــر در مقايســه بــا آثــار قبلــي چــه امتيازاتــي دارد و جنبه هــاي نـوآوري آن در طـرح مسـئله و حل وفصـل آن چيسـت ؟ ايـن تحقيـق در کدام يـک از مسـائل نظـري يـا مشـکلات عملـي در ايـن موضـوع مهـم بـه نتايـج جديـدي انجاميده اســت ؟ در شناســنامۀ کتــاب عبــارت چــاپ اول درج شده اســت ، حال آن کــه عناويــن فصل هـاي کتـاب مشـابه عناويـن فصل هـاي اثـر قبلـي نويسـنده اسـت .
بنــد ٢ مــادة ٢٩ اعلاميــۀ جهانــي حقــوق بشــر بــراي وضــع و اعمــال محدوديــت دو شــرط مهــم را ذکــر کرده اســت : نخســت آن کــه ايــن محدوديت هــا بايســتي به موجــب قانــون باشــد و ديگــر اين کــه محدوديــت بايــد «صرفــا به منظــور تأميــن شناســايي و رعايــت حقــوق و آزادي هــاي ديگــران و بــراي رعايــت مقتضيــات اخلاقــي ، نظــم عمومـي و رفـاه همگانـي در شـرايط يـک جامعـۀ دموکراتيـک » وضـع شـده باشـد؛ درنتيجـه ، تفـاوت اساسـي تنهـا در روش اعمـال محدوديـت کلـي اعلاميـۀ جهانـي حقـوق بشـر و اجـراي محدوديت هـاي خـاص ميثـاق ظاهـر مي شـود و در ميثـاق بــا ايــن تکنيــک حقوقــي ، موضــوع داشــتن ديــن يــا عقيــده از قلمــرو وضــع و اعمـال محدوديـت خـارج شده اسـت .