Abstract:
این پژوهش در پی آن است تا با در نظرگرفتن وجوه سلبی و ایجابی اندیشه سید قطب به این سوال پاسخ دهد که رابطه مفاهیم عدالت و آزادی در جامعه آرمانی سید قطب چگونه ترسیم می شود. از این رو با انتخاب روش هرمنوتیک فلسفی به بررسی آثار این نویسنده پرداخته و مشخص شده است که اندیشه سید قطب اولا در وجه سلبی با مفهوم «جاهلیت» به انتقاد از اوضاع اجتماعی، نهادهای متولی و برداشتهای موجود در مکاتب مختلف از عدالت و آزادی می پردازد؛ اما وجه ایجابی بیشتر در پی ایجاد جامعه آرمانی بر اساس مفاهیم «حاکمیت» و «جماعت» است. بر همین اساس، برداشت وی از مفهوم عدالت اجتماعی به مثابه «امر ایدئولوژیک» و آزادی به معنای «رهایی از یوغ دیگری» در جامعه آرمانی او قابل ترسیم است.
Machine summary:
"در همین ارتباط باید افزود معنایی که سید قطب از جاهلیت مد نظر دارد، جاهلیت تاریخی است که در دوران قبل از اسلام هم وجود داشت ؛ به عبارتی شرک پرستی یا پرستش غیر خدا؛ زیرا وی معتقد است که پرستش هر چیزی غیر از خدا، خواه عبادات و خرافات و خواه هر چیز دیگر نوعی جاهلیت است و از همین رو میگوید «عرب جاهلی نه تنها از جنبه عقیدتی از توحید منحرف شده بود، بلکه از لحاظ به حاکمیت شناختن ذات الله و حاکمیت شریعت او، که این موضوع به عقیده مربوط میشود...
آنچه از پایه سوم عدالت اجتماعی میتوان فهمید این است که رابطه بین فرد و ملت برقرار می - شود که از نظر وی اسلام به فرد آزادی کامل میدهد تا حدی که نه به خود و نه به جامعه صدمه ای برساند و بر فرد تکافلی قرار داده است که بر اجتماع نیز همین طور تا فرد و اجتماع به مساوات برسند؛ پس به یک تعبیر، زمانی که آزادی همه جانبه درونی و مساوات کامل انسانیت و تکافل اجتماعی محقق گردید، دو هدف تحقق مییابد: یکی اینکه عدالت اجتماعی پایه گذاری و محقق شده و دیگر اینکه عدالت انسانی نیز به ثمر مینشیند.
از سوی دیگر سید قطب سعی میکند وجه سلبی خود را به دو صورت ، سمت و سوق دهد: در سویه اول ، سید قطب نارضایتی خود را از نهادهای اجتماعی و سیاسی موجود در جوامع آن دوران نشان میدهد؛ زیرا به تعبیری شکل گیری مفهوم عدالت اجتماعی و برداشتها از آن ، نتیجه این بود که نهادهای اصلی اجتماعی و اقتصادی هر جامعه نقش خود را در توزیع منابع و وظایف اقتصادی و اجتماعی بخوبی انجام نمیدادند و در نتیجه ، متفکران آن را برای تحقیق موضوع مناسبی تشخیص دادند."