تحلیل مناسکِ حافظِ نظامِ اتوکراتیک در سیاست نامه ی نظام الملک طوسی با تمرکز بر آرای روان شناختی اریک برن Journal Article

Writer: استاجی، ابراهیم ؛ صادقی منش، علی ؛ قادری سهی، هستی ؛

مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان تابستان 1396 - شماره 44 Ranking ب (Ministry of Science/ISC (‎23 page(s) - From 7 to 29 )

Keywords: اتوکراسی سیاست نامه اریک برن خواجه نظام الملک طوسی

Abstract:

سیاست نامه اثری است متعلق به دوره ی سلجوقیان که به قلم یکی از وزرای صاحب نام و خراسانی این حکومت، نظام الملک طوسی نگاشته شده است. در بررسی این کتاب، بایستی این نکته ی مهم را در نظر داشت که وی به عنوان یک شخصیت علمی، سیاسی و فرهنگی مطرح که از منطقه ی خراسان برخاسته، خواه ناخواه ذهنیاتش تحت تاثیر فضای فکری این منطقه است و بررسی اثر وی را می توان، به مثابه ی بررسی و تحلیل "تاثیرات فضای فکری خراسان" بر ایران آن دوره ی تاریخی ارزیابی کرد. در این پژوهش، خواهیم دید که نظام الملک طوسی به سبب باورمندی به حکومت سلطنتی مطلق (اتوکراسی)، در پی ترویج نگرشی است که بر بنیاد آن پذیرش اقتدار و خودکامگی پادشاه، امری پسندیده می نماید. از این رو، زمانی که اثر او را با بهره گیری از آرای روان شناختی اریک برن مورد بررسی قرار می دهیم، نشانگانی از گونه ای مناسک در آن می یابیم که می توان آن را مناسک حافظ نظام اتوکراتیک نامید. مناسکی که می کوشد، مردم را به تبادل از جایگاه کودک تطبیق یافته در برابر پادشاهی تشویق کند که خود با حالت والد به کنشگری می پردازد. امری که در درازمدت سبب پذیرش اتوکراسی در میان مردم می شود و حکومت های خودکامه را قدرت و استحکام می بخشد. از این جهت، این اثر را می توان حاوی نشانگان زبانی یک فرهنگ پذیرای خودکامگی و اتوکراسی ارزیابی کرد که آگاهی دقیق از این موضوع در نوع مواجهه پژوهشگران با این متن ادبی ـ سیاسی، اهمیت ویژه ای دارد.

Machine summary:

نظام‌الملک در این فصل به بیان نکاتی می‌پردازد که می‌توان آنها را تشویق شاه به ایجاد شرایطی تفسیر کرد که مردمان با خرسندی از حالت من تطبیق ‌یافته به تبادل با شاه بپردازند و در روابط خود چارچوب‌هایی را در نظر گیرند که والد اجتماع حکم نموده است: «چون چنین باشد، مردمان پیوسته بر طاعت حریص باشند و از تأدیب پادشاه ترسند و کس را زهره آن نباشد که در پادشاه عاصی تواند بود و یا بد او یارد اندیشیدن که صاحب‌خبر و منهی گماشتن از عدل و بیداری و قوی‌رأیی پادشاه باشد و آبادان کردن ولایت» (همان: 75). 4-6- نمونه و تحلیل 6 نظام‌الملک در راستای گسترش هیبت و جلال حالت والد شاه، به تدوین آدابی پرداخت که کنش‌گری زیردستان از حالت کودک تطبیق یافته در مناسک حافظ نظام اتوکراتیک را تضمین کند. 4-10- نمونه‌ و تحلیل 10 تلاش نظام‌الملک برای احیای چارچوب‌هایی که پیش از اسلام نیز رواج داشت و سبب ترویج مناسک حافظ نظام اتوکراتیک می‌گشت، در امور مربوط به دربار بیش از دیگر موارد مشهود است. روشی که نظام‌الملک برای گسترش این فرهنگ از آن بهره می‌برد، قوام بخشیدن به مناسک حافظ نظام اتوکراتیک است که پیش‌تر در بطن جامعه وجود داشته است و او با احیای آن در قالب مناسکی ویژه، کنش‌گری مردم از حالت کودک تطبیق یافته در برابر حالت والد شاه را تقویت می‌کند تا نظام اتوکراتیک مورد نظرش به ثبات برسد.

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: