Abstract:
با مهاجرت قوم بنی اسرائیل به ایران و سایر کشورهای تولیدکننده فرش، نقش آنها در تجارت سبب شد تا اندیشه های مذهبی آنان رفته رفته به هنرهای سنتی این کشورها راه یافته و قالی های کلیمی پدید آیند که نقوش مذهبی آیین موسی (ع) یا امضای تجار کلیمی را دربر می گیرند. از سال 1850 میلادی قالی های کلیمی در شهرهای مهم ایران همچون تبریز، کاشان و کرمان بافته می شدند که محصول تلفیق نقوش مذهبی کلیمی با طرح ها و هنر غنی قالی بافی ایرانی بودند. از طرف دیگر با تشکیل دولت اشغالگر قدس و مهاجرت اقوام کلیمی از سراسر جهان به فلسطین اشغالی، تجربیات کلیمیان در ایران و کشورهای تولیدکننده فرش، و نیز مدارس اتحاد به آنها در تاسیس کارگاه های هنری ـ تولیدی کمک نمود تا از راه تولید آثار هنری، برای جامعه جدید کلیمی پیشینه مصور فرهنگی فراهم کنند. از تحلیل و قیاس تاریخی و نشانه شناختی پنج نمونه پرتعدادتر این قالی ها در ایران و فلسطین اشغالی، چنین برآمد که تفاوت در انگیزه و بستر تولید، قالی های این دو منطقه را متفاوت نموده است. نمونه های ایرانی به سنت فرش و ارزش های زیبایی شناختی آن وفادار بوده اند و انگیزه اقتصادی ـ هنری در آنها اولویت دارد اما در نمونه های فلسطین اشغالی، با گزینش طرح های و نشانه های مذهبی ـ سیاسی اهداف سیاست تحت لوای مذهب اولویت می یابد.
Emigrating Jews to Iran and other countries، known for handmade rugs craft، caused penetrating their beliefs into those countries’ traditional artifacts and also developing Jewish rugs. According to ostensible characteristics، Jewish rugs are ones which contain Judaic signs or Jewish Merchants’ signatures. Since 1850 Jewish rugs have been produced in main cities of Iran، e.g. Kashan، Tabriz and Kerman. In fact، they were the result of combination of Judaic patterns and the rich Iranian rug craft. Occupying Palestine and emigrating Jews from all over the word، their experience of rug art and also Alliance Israelite schools helped Jews to prepare a fabricated cultural identity through producing new artifacts for their new society. Analyzing and Comparing five more abundant Jewish rugs of Iran and Occupied Palestine، semiotically and considering historical background، showed that the difference between motivations and territorial background has made their products various. Iranian cases have been faithful to the rug tradition and its aesthetic، considering workmanship and financial goals، but the cases of Occupied Palestine، Politic aims behind religious patterns and signs، have been prior than other values.
Machine summary:
مطالعة تطبیقی نقش سیاست در هنر دو سدۀ اخیر ایران و فلسطین اشغالی (مورد مطالعه: قالیهای کلیمی) آزاده نیکوئی مهرانگیز مظاهری چکیده با مهاجرت قوم بنیاسرائیل به ایران و سایر کشورهای تولیدکنندة فرش، نقش آنها در تجارت سبب شد تا اندیشههای مذهبیشان رفتهرفته به هنرهای سنتی این کشورها راه یابد و قالیهای کلیمی پدید آیند که نقوش مذهبی آیین موسی (ع) یا امضای تجار کلیمی را در بر میگرفتند.
از طرف دیگر با تشکیل دولت اشغالگر قدس و مهاجرت اقوام کلیمی از سراسر جهان به فلسطین اشغالی، تجربیات کلیمیان در ایران و کشورهای تولیدکنندة فرش، و نیز مدارس اتحاد به آنها در تأسیس کارگاههای هنریـتولیدی کمک کرد تا از راه تولید آثار پیشینة مصور فرهنگی برای جامعة جدید کلیمی فراهم کنند.
com) استادیار گروه صنایع دستی دانشکده هنر دانشگاه الزهرا (س) کلیمیان به فلسطین اشغالی و به فروش رفتن تقریبا تمامی نمونههای قالی کلیمی ایران دلایل عمدة نبود آگاهی جامع در این زمینه است.
در قرن نوزدهم و بیستم نشانههای قالیبافی در کردستان، عموما در حرفة کلیمیان، خانههای آنها و کنیسههای مملو از قالی، ملاحظه شده و دارهای قالی تقریبا در میان هر خانوادهای که برای کنیسهها پردة طاق (پرخت) و فرش میبافتند یافت میشده است (Felton, 1983, 30).
اهمیت دیگر این مدارس از آنجاست که کلیمیان ایران پس از مهاجرت به فلسطین اشغالی در آنجا نیز آموزش میدیدند و بنابراین عاملی برای انتقال مهارت و میراث سنتی اقوام مختلف کلیمی به هنر نوظهور یهودی در ارض مقدس بودند.
این امر، که هیچ اثری از قالیهای طرح کلیمی در منابع داخل ایران همچون کتب و موزة فرش موجود نیست، نشان میدهد بسیاری از این فرشها طی مهاجرت کلیمیان از ایران خارج شدهاند که میتوانسته سرمشقهای مناسبی برای تولید قالی در فلسطین اشغالی بوده باشد.