Abstract:
فرش دستباف به عنوان عمده ترین و اصیل ترین صنعت دستی کشور، از لحاظ اشتغال به ویژه در مناطق روستایی و نیز از نظر صادرات غیر نفتی جایگاه مهمی دارد و بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی را تشکیل می دهد. تحقیقات نشان می دهد که این صنعت در طی سال های اخیر با چالش های قابل ملاحظه ای مواجه شده است. فرش دستباف ترکمن با ابعاد و ارزش های برجسته اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، تولید و عرضه می گردد، اما از سال ها قبل سیر تولید و عرضه آن روند نزولی در پیش گرفته است. بر این پایه پژوهش حاضر به شناخت و تحلیل علل رکود صنعت قالیبافی در ده روستای شهرستان گنبد کاووس می پردازد. روستاهای مورد مطالعه از توابع دهستان های سلطانعلی، فجر، آق آباد و باغلی ماراما واقع در بخش مرکزی شهرستان گنبد کاووس هستند. روش تحقیق ترکیبی و اکتشافی است. نخست با استفاده از تکنیک مصاحبه نیمه ساختار یافته شناخت علل رکود صنعت قالی بافی از دیدگاه کارشناسان در منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش کدگذاری باز تجزیه و تحلیل گردید و بر این اساس 16 علت اصلی اثر گذار در رکود قالی بافی در روستاهای مورد مطالعه شناسایی شد .سپس، نتایج این بخش از پژوهش، اساس طراحی پرسشنامه در مرحله بعد قرار گرفت. با طراحی پرسشنامه در چارچوب طیف لیکرت دیدگاه زنان قالیباف روستایی در ارتباط با علل ذکر شده پیرامون رکود صنعت قالی بافی مورد شناخت قرار گرفت. آزمون t تک نمونه ای و روش خوشه بندی سلسله مراتبی برای تجزیه و تحلیل داده های پرسشنامه به کار رفت. بر این اساس دیدگاه پاسخگویان نشان می دهد که مقوله های «ضعف سیاست های حمایتی دولت از فرشبافان» و «ضعف جنبه های اقتصادی در برنامه ریزی توسعه روستایی» به ترتیب دارای بیشترین تاثیر بر رکود صنعت فرش بافی، و مقوله های «ضعف خلاقیت و نوآوری در زمینه طرح، رنگ، نقشه و کیفیت مواد اولیه» و «عقب ماندگی فنی و تکنولوژیکی در تولید فرش دستباف» به ترتیب دارای کمترین تاثیر بر رکود صنعت فرش بافی در روستاهای مورد مطالعه است.
Handmade carpet as biggest and most original handicraft in Iran، in terms of employment speially in rural areas as well as in terms of non-oil exports has an important place and a significant proportion of GDP accounted for this. Research shows that the industry has faced significant challenges in recent years. Turkmen handmade carpet with outstanding dimensions and values of economic، social and cultural، production and supply dehumidified، but from the before years producing has taken a downward trend. On the basis this study is to identify and analyze the causes of depression in carpet industry in 10 Villages of Gonbad-e Qabus Township. Studied areas are in Sultan Ali، Fajr، Agh Abad and Baghli Marama sub-districts in Gonbad-e Qabus. Research methodology is combined and Extractive. First، using semi-structured interviews the causes of carpet depression from the perspective of industry experts in the study area using a coding method were analyzed which shows that the main reason of carpet weaving depression in 10 villages. Then the results of this part of the research، was basis of design the questionnaire. Questionnaire designed within the Likert scale framework، rural women 'views in relation to the causes of handmade carpet industry downturn was identified. T test and Hierarchical clustering analysis was used for analyzing questionnaire data. The view of respondents، shows that the Intra- group "lack of supportive government policies for carpet" and "weak economic aspects of rural development planning"، respectively، have the greatest impact on the industry، and "lack of creativity and innovation in the field of design، color، map and quality of raw materials" and "technological backwardness in the production of carpethaveleast impact on the study villages.
Machine summary:
شناخت و تحلیل عامل مؤثر بر رکود صنعت قالیبافی در نواحی روستایی از دیدگاه قالیبافان شهرستان گنبد کاوس امین محمدی استادکلایه ناصر بیات محمد‌امین خراسانی راحله نیک‌روش چکیده: فرش دستباف، یکی از عمده‌ترین و اصیل‌ترین صنعت دستی کشور، از لحاظ اشتغال به‌ویژه در مناطق روستایی و نیز از نظر صادرات غیر نفتی جایگاه مهمی دارد و بخش چشمگیری از تولید ناخالص ملی را شامل می‌شود.
بر این اساس دیدگاه پاسخگویان نشان می‌دهد که مقوله‌های «ضعف سیاست‌های حمایتی دولت از فرشبافان» و «ضعف جنبه‌های اقتصادی در برنامه‌ریزی توسعۀ روستایی» به ترتیب بیشترین تأثیر را بر رکود صنعت فرشبافی، و مقوله‌های «ضعف خلاقیت و نوآوری در زمینۀ طرح، رنگ، نقشه و کیفیت مواد اولیه» و «عقب‌ماندگی فنی و تکنولوژیکی در تولید فرش دستباف» به ترتیب کمترین تأثیر را بر رکود صنعت فرشبافی در روستاهای مورد مطالعه دارد.
با توجه به تحولات اقتصادی و مشکلات چند دهۀ گذشته در زمینۀ تولید فرش دستباف روستایی، از جمله در منطقۀ مورد مطالعه، این پژوهش با رویکرد علت‌شناسانه، شناخت و تحلیل علل رکود صنعت قالیبافی در چهار دهستان بخش مرکزی شهرستان گنبد کاووس را ریشه‌یابی می‌کند و در این مورد از دیدگاه کارشناسان و مردم محلی بهره می‌گیرد.
بر این مبنا، پرسش اصلی پژوهش این است: مهم‌ترین علل مؤثر بر رکود صنعت قالیبافی در منطقۀ مورد مطالعه کدام‌اند؟ مفاهیم، دیدگاه‌ها و مبانی نظری جایگاه فرش در اقتصاد ملی و اشتغال‌زایی فرش دستبافت ایران متأثر از ویژگی‌های برجستۀ فرهنگی و هنری آن در سده‌ها و دهه‌های گذشته، همواره به عنوان یکی از کالاهای برجسته در سبد صادرات غیرنفتی ایران مطرح بوده و است، به طوری که طی سال‌های متمادی اولین و بالاترین ردیف ارزآوری در صادرات ایران و حدود 7 درصد اشتغال کل کشور و معیشت چند میلیون نفر را به خود اختصاص داده است (هاشمی 1374، 180).
(
, 
, 
)
