Abstract:
قانون اساسی به عنوان سند مهم سیاسی و حقوقی هر جامعه، متضمن تعیین مبنای حاکمیت و صلاحیت زمامداران و نیز تبیین حقوق اساسی ملت است. اندیشههای حقوقی در شکلگیری چنین سند مهمی نقش به سزایی دارند. در این نوشتار تلاش شده است تا با رویکردی تطبیقی اثر اندیشههای حقوقی بر شکلگیری قوانین اساسی در حقوق اسلام و غرب مورد مطالعه قرار گیرد. بر این اساس در ابتدا به واکاوی موضوع در سنت اروپایی و غربی مبادرت شده است. در این سنت آرای اشخاصی نظیر ارسطو، منتسکیو، ژان ژاک روسو و جان لاک بررسی شدهاند. سپس اندیشههای سنت اسلامی منعکس در آثار فقهایی نظیر علامه نایینی، شیخ فضلالله نوری و شهید صدر پیرامون نظام حقوق اساسی تحلیل شده است. در نهایت به ارزیابی اندیشهها و آرای شهید بهشتی و تاثیر آن بر تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران پرداختهایم. فرض اساسی مقاله بر مبنای تاثر مستقیم شکلگیری و اصلاح قوانین اساسی از اندیشه های حکومتداری میباشد.
Machine summary:
"وی همچنین بر این عقیده بود که رهبر جامعه ی اسلامی باید مجتهد مطلـق باشـد، کـه در اصل (١٠٩) پیش نـویس قـانون اساسـی جمهـوری اسـلامی ایـران مصـوب شـد و باعـث تحکیم جایگاه مرجعیت در قانون اساسی شده است ، اما در بازنگری قانون اساسـی در سـال ١٣٦٨، شورای بازنگری در مورد مرجعیت تردید داشت که سرانجام ایـن تردیـد بـه حـذف بند اول اصل (١٠٩) انجامید.
ایشان در مورد قوای سه گانه معتقد بودند در نظام سیاسـی امـت و امامـت میـان دولـت ، مجلس شورای اسلامی و شورای عالی قضایی اختلافی مشاهده نمیشود و هـر یـک از ایـن سه نهاد با رعایت حدود و وظایف و اختیاراتشـان بـرای خـدمت بیشـتر بـه مـردم و انقـلاب اسلامی تلاش میکنند؛ و کوشش آنان از هماهنگی مطلوبی برخوردار است و اگر تعـارض و اختلافی پیش آید در قانون اساسی راه حل های روشنی دارد و وظایف و اختیارات هر سـه قوه مشخص است ؛ و هر جا توضیح و تفصـیلی لازم باشـد قـوانین مصـوب مجلـس شـورای اسلامی نقاط مجمل آن را روشن می کننـد؛ و هـر جـا کـه از نظـر انطبـاق بـا قـانون اساسـی مشکلی پیش بیاید، مرجع آن شورای نگهبان اسـت .
شهید بهشتی در مورد قانون اساسی بر این باور بود که ایـن قـانون بـر پایـه ی رأی قـاطع مردم که نوع حکومت ایران ، جمهوری اسلامی اسـت تهیـه و تنظـیم شـده اسـت و بایـد در جهت مصالح آحاد ملت اسلامی به کار گرفته شود و منافع همه ی اقشار و گروه ها را تـأمین نماید."