Abstract:
اولین گام در حفظ میراث معماری و شهرسازی باقیمانده، شناسایی و معرفی دانههای ارزشمند و ساختار شهری آنهاست. فین کاشان ازجمله مناطقی است که دارای بافت تاریخی ارزشمند بوده و همچون بسیاری از بافتهای شهری و روستایی، این روزها در معرض جدی و روزافزون تغییر و تحولات چهره بافت و ساختوسازهای جدید قرار دارد. در این پژوهش سعی شده است تا با معرفی یکی از دانههای ارزشمند بافت فین بزرگ و اهمیت آن در معرفی سیر تحول معماری و مهندسی ایرانی، قدمی برای شناخت این منطقه برداشته شود. حوضخانه همایونفال از نمونههای ارزشمند و تاریخی منطقه فین بزرگ محسوب میشود که با از دست دادن بخشهایی از بافت اطراف خود و همچنین بروز تغییراتی ناشی از دخل و تصرفات انسانی در کاربری و کالبد خود در دهههای اخیر، همچنان پابرجاست و بهعنوان یک نمونه معماری مرتبط با آب، در به خدمت درآوردن عناصر طبیعت برای آسایش بیشتر آدمی خودنمایی میکند. در این میان ابتدا به معرفی بستر منطقه فین، عوارض و عناصر طبیعی و سابقه تاریخی آن، سپس به معرفی کالبدی و ساختاری بنا به همراه مدارک تصویری، اسناد و مدارک تهیهشده از آن، و در پایان، در پی شناخت کاملتر بناهای حوضخانهای به مقایسه دو بنای حوضخانهای دیگر در منطقه کاشان پرداخته شده است.
Machine summary:
"/ (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ١١: نمایی از فضاهای موجود در حوضخانه (نگارنده ) / شکل ١٢: نمایی از شاه نشین حوضخانۀ همایون فال (نگارنده ) / شکل ١٣: نمایی از بام حوضخانۀ همایون فال (نگارنده ) (رجوع شود به تصویر صفحه) بناهای حوضخانه ای به طور معمول ، به صورت یک عمارت باغی یا کوشک در میانۀ فضـای بـاغ و در محور اصلی باغ ساخته میشوند؛ اما ویژگی جذاب حوضخانۀ همایون فال آن است که بـه دلیـل وسعت و عرض کم زمین و باغ مجموعه ، همۀ مجموعۀ معماری توسط معمار آن بـه جبهـۀ شـرقی باغ منتقل شده و برای تأمین فضا و سیرکولاسیون هوا از دو حیاط خلوت با عـرض حـدودا ١٠ متـر در جبهه های شمالی و جنوبی بهره برده است .
) -وسعت نه چندان زیاد حوضخانه ها اما در این میان ، تفاوت هایی نیز میان موارد مقایسه شده به چشم میخـورد کـه بـه شـرح زیـر است : -دو حوضخانۀ مبارکآباد و باغ وزیر در میانـۀ بـاغ و بـه صـورت کوشـکی طراحـی سـاخته شده اند، حال آنکه بنای حوضخانۀ همایون فال به دلیل عرض کم باغ به ضلع شرقی مجموعه منتقـل شده و برای ایجاد سیرکولاسیون هوا، دو حیاط خلوت به عرض ١٠ متـر در دو سـوی حوضـخانه این کمبود را پوشش داده اند.
این بنا که در محلۀ سادات فین بزرگ قرار گرفته ، شامل یـک بـاغ و بنـای حوضـخانه است که در مسیر حرکت چشمۀ سلیمانیه (برای آبیاری باغات منطقـه ) طراحـی و سـاخته شـده ، به طوریکه آب روان چشمه در میانۀ باغ و بنای حوضخانه به شکل دائمی در جریان است ."