Abstract:
همراه با ورود صنعت نفت به مناطق نفتخیز، ساکنان محلی در کنار درک تمایزهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ پیامدهای زیستمحیطی، تغییرات معیشتی، سبک زندگی، دگرگونی ارزشها و هنجارها را نیز تجربه کردهاند. حضور صد سالۀ نفت، تجربههای ساکنان بومی را در چندین دورۀ زمانی سامان داده است که با تغییرروابط قدرت، گسترش ارتباطات و دانش برآمده از تغییرات گفتمانی پساجنگ از یکسو و آگاهی از نقش و اهمیت کنشمحورانه بر پیشرفت پروژهها از دیگر سو، دریافتها و مطالبات آنان شکل تازهای به خود گرفته است. در این مقاله از منظر ذینفعان محلی، پیامدهای توسعۀ ناشی از صنعت نفت تحلیل و بررسی شده است. با استفاده از رهیافت نظریۀ بنیانی، تجارب زیستۀ مردم ساکنان مناطق نفتخیز در حوزۀ میدان نفتی دارخوین، از طریق انجام مصاحبههای باز و نیمهساختاریافته گردآوری و نتایج از طریق کدگذاریهای باز، محوری و انتخابی در چهار الگوی پارادایمی دستهبندی شدهاند. این چهار الگو شامل پدیدههای مرکزی وفاداری مشروط، توقع از نفت، احساس ناکارآمدی و بیقدرتی و نیز مقاومت و تهدید، در گسترۀ رویکردهای حمایتی و انتقادی از حضور نفت جای گرفتهاند. از تلفیق مدلهای مفهومی، پدیدۀ مرکزی بیگانگی ساکنان مناطق نفتخیز نسبت به توسعه و پیامدهای آن پدیدار شده است که پیوند دهندۀ مفاهیم و مقولههای چهار مدل پارادایمی بوده و با خردهفرهنگ عشیرهای، جداافتادگی ساکنان، احساس تبعیض و بیقدرتی آنان سازگار است.
Machine summary:
/ / دورة هشتم ، شمارة ٢، پاییز و زمستان ١٣٩٥، ص ٢٤٤-٢٢١ تحلیل جامعه شناختی پیامدهای حضور صنعت نفت بر توسعۀ اجتماعی - اقتصادی- فرهنگی مناطق نفت خیز از منظر ذینفعان محلی (مورد مطالعه : ساکنان حوزة میدان نفتی دارخوین ) شهرام فرضی ١ و مصطفی ازکیا*٢ تاریخ دریافت : ١٣٩٦/٠٣/٢٥ - تاریخ پذیرش : ١٣٩٦/٠٦/٠٥ چکیده همراه با ورود صنعت نفت به مناطق نفت خیز، ساکنان محلی در کنار درک تمایزهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ پیامدهای زیست محیطی، تغییرات معیشتی، سبک زندگی، دگرگونی ارزش ها و هنجارها را نیز تجربه کرده اند.
ir این مقاله مستخرج از رساله دکتری رشته جامعه شناسی اقتصادی و توسعه با راهنمایی دکتر مصطفی ازکیا و مشاوره دکتر منصور وثوقی و دکتر سید امیر طالبیان است ٢٢٢ توسعۀ محلی (روستایی-شهری)، دورة هشتم ، شمارة ٢، پاییز و زمستان ١٣٩٥ مقدمه و بیان مسئله کشف نفت در سال ١٢٨٧ شمسی را میتوان نقطۀ عطفی در سپهر اجتماعی ایران دانست .
کم توجهی به عوامل انسانی، قرار گرفتن ساکنان محلی در موضع اقلیت ، مقاومت آنان در برابر اجرای پروژه ها، آسیب های اجتماعی ناشی از فعالیت های پروژه ها، امکان بروز ناآرامیهای امنیتی- سیاسی (مینایی و دیگران ، ١٣٩٣: ١٢٢)، درگیریهای نژادی، شناسایی ضعف ها و بیان پیشنهادهایی برای کاهش آن ، لزوم انجام پژوهش در این حوزه را آشکار کرده است .
به ویژه حوزة آموزش ، تحت تأثیر مستقیم فقر قرار داشته است : نیاز به وجود نیروی کار در زمین های کشاورزی برای مردان و هزینه بر بودن تحصیل برای دختران (علاوه بر موانع فرهنگی)، بخش عظیمی از آنان را از تحصیل بازداشته است (٨٤/٧٥ درصد ساکنان را جمعیت فرضی و ازکیا/ تحلیل جامعه شناختی پیامدهای حضور صنعت نفت ...