Abstract:
امکان نظام سازی بر اساس فقه هرچند مورد تردید برخی قرار گرفته است اما اگر فقیه با نگاهی کل نگر و جامع به احکام فقهی بنگرد میتواند شاهد نظمی معین در میان احکام باشد. بر این اساس مجتهد باید در پس مفردات احکام فقهی به دنبال کشف آن نظام منسجمی باشد که پاسخگوی نیازهای بشر در عرصههای گوناگون حیات اجتماعی است. این قسمت که عناصر ثابتی را شامل است در صورتی میتواند نقش خود را به خوبی ایفا کند که عنصر انعطاف را در کنار ثابتات لحاظ کند. منطقه الفراغ که توسط ولی امر پر میشود، تضمینکننده پاسخگویی به اقتضاءات تاریخی و اجتماعی است که در هر زمانی ممکن است وجود داشته باشد و بدین ترتیب فقه، یک نظام کامل را که میتواند قدرت عرضه اندام در برابر هر نوع نگرش غیردینی داشته باشد، ارائه میکند. تبیین چیستی و محدوده منطقه الفراغ هر چند در آثار شهید صدر مورد اشاره قرار گرفته است امّا این تببین قابل نقد است. نگارندگان با توجه به دو حوزه منصوص و غیرمنصوص از موضوعات به تبیین جایگاه حقیقی منطقه الفراغ پرداختهاند و دیدگاهی نو در این زمینه ارائه کرده اند.
Machine summary:
بازکاوی جایگاه منطقه الفراغ در نظام سازی فقهی با تأکید بر آراء شهید صدر احسان علی اکبری بابوکانی ١، سید محمدصادق طباطبائی ٢، احسان آهنگری ٣ (تاریخ دریافت مقاله : ٩٣/١١/١٨ـ تاریخ پذیرش مقاله : ٩٦/٤/١٣) چکیده امکان نظام سازی بر اساس فقه هرچند مورد تردید برخی قرار گرفته است اما اگر فقیه با نگاهی کل نگر و جامع به احکام فقهی بنگرد می تواند شاهد نظمی معین در میان احکام باشد.
در کنار این نکته باید توجه داشت که اساسا حوزه ای از رفتارها وجود دارد که ماهیت متغیر دارد و قابلیت پذیرش احکام ثابت را ندارد و وضع قوانین ثابت در آن نقصی برای شریعت محسوب شده و مانع از پاسخگویی اسلام به مقتضیات و نیازهای هر زمان می شود.
این تفسیر متعین است لذا شریعت برای ولی امر این حق را قرار داده است تا در مواردی که الزامی از شرع در آن وجود ندارد بر حسب مقتضیات زمان و مکان و طبق اهداف اساسی شریعت اسلامی به پر کردن منطقه الفراغ بپردازد (حائری ، ١٤١٧: ١١٣ـ١١٤).
بر این اساس ایشان نیز از آنجا که دارای شأن ولایت بر جامعه بوده و ولی امر محسوب می شدند با توجه به شرایط اجتماعی و اوضاع زمان و مکانی که در آن زندگی می کردند و طبق اهداف و مبانی دین به وضع عناصر متغیر در منطقه الفراغ می پرداختند.