Abstract:
«شبکه ولاء» از مفاهیم بدیعی است که آیتالله محمدمهدی آصفی با هدف ترسیم یک جامعه آرمانی اسلامی از قرآن کریم استخراج کرده است. شبکۀ ولاء را بر اساس نظریه سیستمی میتوان بهمثابه یک سیستم متشکل از ساختارهای ترسیمشده و کارکردهای تعریفشدهای دانست که در طریقی خاص و برای نیل به غایتی ویژه جهتدهی شده است. آیتالله آصفی از ساختار این سیستم به «خطوط» تعبیر و با بهرهگیری از روایات، این سیستم را دارای ساختاری سهوجهی تعریف کرده است: خطوط طولی ناظر بر رابطه فرد مسلمان با مجموعهای از رهبران و اولیالامر است که به حاکمیت الهی میانجامد. خطوط عرضی بیانگر ارتباط انسان مسلمان با جماعت مسلمین در این جامعه آرمانی است. خطوط عمقی مبیّن ارتباط فرد مسلمان با عمق تاریخ و تمدن و سیرۀ اولیا و اوصیاست. علامه آصفی برای تعریف نوع روابط تعیینشده میان ساختارها (خطوط) در درون شبکه ولاء، از دو مفهوم قرآنی بهره گرفته است: «سلام» و «نصیحت» که کارکردشان، پیوند دادن میان ساختارها و زیرساختارها برای دستیابی انسان مسلمان به غایت پیوند و ولای الهی است. نکته شایان ذکر اینکه، اساساً کنشگر محوری در شبکۀ ولاء، انسان مسلمان است و مرزبندی این سیستم بر مرزهای عقیدتی ابتنا یافته است و به همین دلیل، ولاء برای ارتباطات انسان مسلمان تعریف شده است و در مقابل، مفهوم برائت در قبال کافران معنا پیدا میکند.
Machine summary:
نکته شایان ذکر اینکه ، اساسا کنشگر محوری در شبکۀ ولاء، انسان مسلمان است و مرزبندی این سیستم بر مرزهای عقیدتی ابتنا یافته است و به همین دلیل ، ولاء برای ارتباطات انسان مسلمان تعریف شده است و در مقابل ، مفهوم برائت در قبال کافران معنا پیدا می کند.
در مقاله حاضر، دو مفهوم قرآنی «سلام » و «نصیحت » کارکرد پیونددهندة میان ساختارها و زیرساختارها را برای دستیابی به هدفی خاص دارند که همانا پیوند انسان مسلمان با خدا و نیز با بندگان خداست (آصفی، ١٣٩٣ب ، ص ٤٥٤) و به عبارتی، قرب الهی و سعادت انسانی است .
اکنون با عنایت به بیان و تفسیر آیت الله آصفی، این پرسش مطرح میشود که : یک نظام اجتماعی یا شبکه ارتباطی انسانی تحت چه شرایطی صورت «ولای الهی» (آرمانی قرآنی) پیدا میکند؟ به نظر میرسد از نظر علامه آصفی، غایت و خروجی یک سیستم اجتماعی در صورتی که ساختار ارتباطات سه وجهی طولی، عرضی و عمقی آن بر دو مؤلفۀ بنیادی قرآنی «سلام » و «نصیحت » ابتنا یافته باشد، پیوند انسان مسلمان با خدا و «ولاء» الهی خواهد بود و این همان جامعه آرمانی است که قرآن کریم در مقام ترسیم آن برآمده است .
(١) بعد دوم : کارکرد سلام در خطوط افقی شبکۀ ولاء بر اســاس خط افقی شــبکه ولاء، شــاهد مجموعه ای از دایره ها و حلقه هایی هســتیم که انسان های مسلمان در زندگی اجتماعیشان به واسطه آنها با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند؛ از جمله این دایره ها، دایره جامعه اسلامی (امت )، دایره معارف (آشنایان ) و دایره خانواده و خویشـان اسـت که شـبکه ای از روابط پیوسته ، متقاطع و پیچیده را داراست .